تازه سرليکونه
د (ادبي ليکني) نورې ليکنې
تازه سرليکونه
بېلابېلې ليکنې
متلونه د کاڼو کرښي
  تعلیم الاسلام ویب پاڼه
  December 5, 2015
  0

 لیکنه: استاذ اختر محمد جهید

 

ټول ولسونه د خپل کلتور او ټولنيزو ارزښتونو په پام کي ساتلو سره متلونه لري، چي په پښتوکي هم ډېر زيات متلونه سته . 

د پښتو د ولسي ادبياتو يوه ډېره شتمنه برخه همدغه متلونه دي . 

 
متلونه هغه لنډي ، د مطلبه ډکي جملې دي ، چي ويونکى يې د خپلي وينا او ادعا د پخلي ، کوټلتيا او مقابل لوري ته د قناعت د ورکولو لپاره وايې. د متل په کلموکي يو ډول لطافت او خوږ والى پروت دئ . 
 
کيداى سي متل منظوم وي يا منثور ، خو خپل ځانګړئ وزن او رواني به هرو مرو لري . همدا رنګه د متل موضوع ښايې رښتينى او يا افسانه وي ، خو په ولس کي يې داسي شهرت پيدا کړی وي ، چي د رښتينتوب تر کچي رسېدلي وي . 
 
متل يوه لنډه جمله ده ، چي په استعاره يې ډول يو مهم مفهوم پکښي نغښتی وي، او د متل په ويل کيدو سره مهمه مفکوره او مفهوم د اورېدونکو ذهن ته لېږدول کيږي . 
 
متل په جرګو او مرکو کي هم د بحث او خبرو په جريان کي د پرېکړي او پايلي لپاره کار ول کيږي . 
 کوم کسان چي په خپلوخبرو کي پر ځاى او ډېر متلونه کاروي هغه د ولس مجرب او هوښيار کسان بلل کيږي . 
 
هر متل ځان ته د استعمال ځاى لري، که يو متل د موضوع مطابق او  پرځاى و کار ول سي نو پر اورېدونکو به يې اغېزه ډېره وي . 
 
اوس به يو څو متلونه او د هغو د استعمال ځايونه در وپېژنو : 
 
١_ ادم خان دي په خيال ګوروان درغلی دئ  :کله چي يوکس بل څوک د هغه د مقام، حيثيت او لياقت په نسبت ډېر کم او کښته معرفي کړي، يا د واقعيت خلاف په سپکه سترګه ورته وګوري، نو دې کس ته ويل کيږي: (( ادم خان دي په خيال ګوروان درغلی دئ )) . 
 
٢_ ازمويلئ څوک نه ازمويې : دا متل د هغو خلکو  په اړه ويل کيږي ، چي په خپله وينا او کړنه کي يې ټولني يا خپلو ملګرو ته امتحان ورکړی وي او د دې امتحان څخه يې برياليتوب راوتلی وي، يعني دا ډول امتحان کړل سوي کسان نه ښايې چي بيا و ازمويل سي . 
 
 
٣_ اسان يې نالول چونګښو هم پښې پورته کړې: دا متل د هغه غير مستحقو خلکو  په باره کي ويل کيږي
 ، چي  بېله استحقاقه د مستحقو خلکو  سره ځان برابر وي. 
 
 
 
٤_الا بلا  به څه کړې لور او زوی به په ماړه کړې ، د مولا جواب به څه کړې : په دې متل کي و هغو کسانو ته اختيار دئ ، چي دغلا ، ظلم کولو ، رشوت اخيستلو يا نورو حرامو کارونو په ذريعه د خپلو اولادونو د ښه ژوند جوړولو لپاره کوښښ کوي، نو د همدې متل په ويلو سره نوموړی شخص الله جل جلاله  ته د جواب ورکولو څخه بېروي او د داسي ناوړو او ناروا کارونو څخه د اجتناب او ګوښه کيدو توصيه  ورته کوي . 
 
٥_ انا مړه سوه تبه يې وشکېده : دا متل هغه وخت استعمالېږي کله چي يوه قضيه په کلي ډول حل او فصل سي يعني قضيه په بشپړ  ډول حل سوې ده  نور بايد د هغې پر جزئياتو را ونه ګر ځو .
 
٦_ انسان تر کاڼي کلک  تر ګل نازک دئ : په دې متل کي د انسان فطري استعداد ته اشاره سوې ده ، يعني که انسان د خپل عزم او ارادې څخه کار واخلي ، هغه کارونه چي تر ډبري سخت دي سرته رسولاى سي حتــْی ډبره لا هم ماتولاى سي، مګر که چيري دغه انسان د عياشۍ ، استراحت او ټنبلۍ سره عادت ونيسي تر ګل ډېر نازک دئ، د ځيني خلکو  په اصطلاح که چيري مستې په خوب کي وويني په زکام اخته کيږي . 
 
٧_ اوبه په ډانګ نه بيليږئ :  دا متل هغه وخت ويل کيږي ، چي يو څوک د حکمت څخه پرته د خپل کار د پر مختګ لپاره د زور څخه کار اخلي. 
 
٨_ اوبه چي تر سر تېري سي څه يوه نېزه څه دوې نېزې : دا متل هغه وخت ويل کيږي ، چي د يو مشکل چاره او د يوه درد علاج له لاسه وتلی وي ، نو د هغه مشکل د کميت په مورد يا د هغه د درد د اندازې په هکله دا متل کارول کيږي، يعني په کوم صورت کي د مشکل چاره او د درد علاج د لاس او اختيار څخه وتلی وي ، نو د هغه د کميت او اندازې لپاره سنجش اهميت نلري . 
 
٩_ اوبه له پورته خوا خړېږي : کله چي د کارونو اداره او تنظيم که په کورنۍ او قبيلوي ساحه کي وي او يا په رسمي ساحه کي وي د خنډونو او فسادونو سره مخامخ سي ، نو خلک يې مسئوليت د کورنۍ ، قبيلې او  رسمي ادارو پر مشرانو  او رئيسانو  ور  اړوي او وايې ، چي او به د سر له خوا څخه خړېږي ( کار له لوړي خوا خراب دئ ) .
 
١٠_ اوبه پر کمزوري ورخ ماتېږي : په دې متل کي د ټولني د کمزوري او ناتواني طبقې وضعيت تمثيل سوی دئ او دا څرګنده وي ، چي کمزوري او نا تواني طبقې په غير عادلانه اوضاع کي همېشه د ملامتيا مورد ګرځي .
 
ماخذ: تعلیم الاسلام مجله، ۱۲ ګڼه
------------------------------------------------------
نوري لیکني:
 څو پښتو متلونه (۱ برخه)
 څو پښتو متلونه (۲ برخه)
څو پښتو متلونه 
تبصره
يو نوم خامخا وليکئ.دغه نوم تر ٤٠ تورو زيات دى.
برېښناليک خامخا وليکئ.دغه برېښناليک تر ٤٠ تورو زيات دى.دغه برېښناليک باوري نه دى!.
متن خامخا وليکئ.متن تر وروستي بريده رسېدلى دئ.

  که نه لوستل کېږي دلته کليک وکړئ.  

سرته