د (کورنى جوړښت) نورې ليکنې
تازه سرليکونه
بېلابېلې ليکنې
کورنی جوړښت: په کور کي د شرعي احکامو تعلیم
ترتیب کوونکی: ز. عزيزي / تعلیم الاسلام ویب پاڼه
يوولسمه لارښوونه: په کور کې د شرعي احکامو تعليم ورکړئ
د شرعي احکامو د جملې څخه په لنډه توګه لاندې څو امورو ته اشاره کوم:
الف:- په کور کې د لمانځه ادا کول:
پيغمبر صلی الله عليه وسلم د سړيو په اړه فرمايي: (أفضل الصلاة صلاة المرء في بيته الا المکتوبة) (۱)
ژباړه: " د فرض لمانځه پرته د سړي غوره لمونځ هغه دی چي په خپل کور کې يې ادا کړي"
واجب دا دی چي خپل فرض لمونځ په جومات کي ادا کړئ، مګر دا چې شرعي عذر ولرئ.
خو د ښځو د پاره چي څومره د لمانځه ځای ځان ته او پټ وي، غوره دی، ځکه نبي عليه السلام فرمايي:
( خَيْرُ صَلاَةِ النِّسَاءِ فِي قَعْرِ بُيُوتِهِنَّ)(۲)
ژباړه:د ښځو غوره لمونځ هغه دی چي د کور په تر ټولو دننه برخه کي ادا سي.
ب:- ميلمه بايد د کور د خاوند د جماعت امام نسي او نه هم د کور د څښتن په ځای باندې ده هغه د اجازې پرته کښيني.
پيغمبرصلی الله عليه وسلم فرمايي:( لا يؤم الرجل في سلطانه ولا يجلس على تكرمته في بيته إلا بإذنه)(۳)
ژباړه:سړي بايد د هغه د قدرت په ځای (کور کې) يې امامت ورنه کړل سي، (پخپل کور کې هغه پخپله د امامت حق لري) او په کور کې يې بايد د هغه د عزت پر ځای کښينستل ونه سي مګر د هغه په اجازه سره.
دا معنی په کوم ځای کي چي سړي قدرت او واک لري، بل کس بايد امامت ته مخکښې نه سي اګر که دده قرائت د صاحب د قرائت نه ښه هم يې، لکه يو کس چي پخپل کور کې د قدرت خاوند يې (نو بايد ورته امامت ونه سي) يا امام د جومات پخپل جومات کي د قدرت څښتن دی، همداډول د هيڅ کس د پاره جائز نه دی چي د کور د څښتن په هغه ځانګړې ځای کي کښيني چي هغه پرې هميشه کښيني.
ج:- استئذان (د اجازې غوښتل):
الله تعالی فرمايي: (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ. فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِيهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ وَإِنْ قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكَى لَكُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ) (۴)
ژباړه: ای مومنانو! د خپلو کورونونه پرته نورو کورونو ته تر هغو مه ننوځئ ترڅو اجازه يې ترلاسه او په اوسيدونکو يې سلام وواياست.دا ستاسې دپاره ډیره غوره دی ښايې چي تاسې پند واخلئ. که څوک موهلته ونه موندل، نو ترڅو چې اجازه درته نه وي سوي مه ورننوځئ او که درته وويل سوه چي بيرته راوګرځئ، نو وګرځئ، بيرته ګرځيدل درته ډيره پاکه کړنلاره ده، او الله جل جلاله ستاسو په کړنو ډير ښه پوهيږي.
بل ځای فرمايي: (وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا) (۵)
ژباړه: او کورونو ته د دروازو د پلوه ورځئ.
د:- ځينو کورونو ته د ننوتو رواوالی:
ځينې هغه کورونه چي خلک په کښې نه اوسيږي، هغو ته ننوتل پرته د اجازې روا دي، په داسې صورت کي چي ننوتوونکې کس هلته څه سامان يا کالی ولري، يا داسې کور وي چي د ميلمنو د پذيرايۍ ، تګ راتګ د پاره جوړ سوی وي.
الله تعالی فرمايي: (لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ مَسْكُونَةٍ فِيهَا مَتَاعٌ لَكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا تَكْتُمُونَ)(۶)
ژباړه: په تاسې کي کوم باک نسته چي هغو کورونو ته بې له اجازې ولاړ سئ، چې هلته څوک نه اوسي، او هلته ستاسې څه ګټې او اړتياوې پرتې وي الله تعالی ته هغه ټول ښه معلوم دي چي تاسې يې ښکاره کوئ او يا يې پټوئ) (۷)
ز:- د بل چا په کور کې په خوراک او څښاک کي مشکل مه جوړوئ:
د خوراک او څښاک له امله د خپلو دوستانو او پرديو خلکو هغو کورونو کې چي کيليانې يې ستاسې په لاس کي دي، مشکل مه جوړوئ، اګر که د کورنۍ اهل دا کار بد نه ګڼي.
الله تعالی فرمايي:( لَيْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِيضِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ أَنْ تَأْكُلُوا مِنْ بُيُوتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ آبَائِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أُمَّهَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ إِخْوَانِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخَوَاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَعْمَامِكُمْ أَوْ بُيُوتِ عَمَّاتِكُمْ أَوْ بُيُوتِ أَخْوَالِكُمْ أَوْ بُيُوتِ خَالَاتِكُمْ أَوْ مَا مَلَكْتُمْ مَفَاتِحَهُ أَوْ صَدِيقِكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَأْكُلُوا جَمِيعًا أَوْ أَشْتَاتًا...) (۸)
ژباړه: پر ړانده، ګوډ او ناروغ او پر تاسې هيڅ ګناه نسته چي لهخپلو کورونو يا د پلرونو، مورګانو، وروڼو، خورګانو، ترونو، ترورګانو، ماماګانو، توړيو او يا د هغو کورونو چې واک يې تاسې ته سپارل سوی وي او يا د دوستانو د کورونونه خوارک وکړئ. او پر تاسې هيڅ ګناه نسته چي يوځای خوراک کوئ اوکه جلا، جلا.) (۹)
س:- ماشومانو ته امر وکړئ چي د والدينو د خوب کوټې ته داخل نه سي:
ماشومانو او خدمتګارانو ته امر وکړئ چي دعادتي خوبونو پر مهال، په ناڅاپه توګه د مور او پلار د خوب کوټي ته داخل نه سي او د خوب عادتي وختونه په لاندې ډول دي:
الف:- د سهار د لمانځه نه وروسته
ب:- د قيلولې وخت (د غرمې د خوب وخت)
ج:- د ماخستن د لمانځه نه وروسته
په دې وختونو کې دې ځکه د هغوی د خوب کوټي ته نه داخليږي، چې نامناسب امورونه ويني، او که چيرې يې له دې وختونو پرته بل وخت کي ناڅا په نامناسب امور وليدل، بايد بخښنه ورته وسي ځکه هغوی د تل د پاره د مور او پلار په شا وخوا کې موجود وي نو منع کول يې سخت دي.
الله تعالی فرمايي:( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ وَالَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَمِنْ بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَلَا عَلَيْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَعْضٍ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ) (۱۰)
ژباړه: ای مومنانو ستاسې غلامان او ستاسې هغه کوچنيان چي بلوغ ته نه وي رسيدلي په دريو وختونو کې بايد د اجازې اخيستلو وروسته درسي. سهارد لمانځه نه وړاندې او غرمه چي کله تاسې جامې کاږئ. او د ماخستن لمانځه نه وروسته بس دا درې وختونه ستاسې د ستر وختونه دي. او له دې دريو وختونو پرته نه پرتاسې څه ګناه سته او نه پر هغوی. ځکه ستاسې يو بل ته بيا تګ راتګ وي. په همدي توګه الله پاک تاسې ته اياتونه څرګندوي.او الله پاک په هرڅه پوه او د حکمت څښتن دی) (۱۱)
ش:- د پرديو کورونو نه ځان خبرول پرته د هغوی د اجازې نه حرام دي:
نبي عليه السلام فرمايي:(څوک چي د اجازې پرته د يو قوم له کور نه ځان خبر کړي (کور ته يې ور وکتل) (کور څښتن يې) سترګه ور وباسل، ړوند يې کړ ، وينه يې هدر ده قصاص يې نه سته).
ښ:- د رجعي مطلقې ښځې د کور نه نه ويستل:
په رجعي طلاق سره طلاق سوي ښځه مخکې له دينه چي عدت پوره کړي د کور نه يې مه باسئ، نفقه او مصارف يې په غاړه واخلئ.
الله تعالی فرمايي:( يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِذَا طَلَّقْتُمُ النِّسَاءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ وَأَحْصُوا الْعِدَّةَ وَاتَّقُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ لَا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَّ وَلَا يَخْرُجْنَ إِلَّا أَنْ يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَتِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ لَا تَدْرِي لَعَلَّ اللَّهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذَلِكَ أَمْرًا) (۱۲)
ص:- له نافرمانې ښځې نه د سړي لريوالی روا دي:
سړي ته جائز سته چي د خپلې ښځې د سرکښۍ او نافرمانۍ په صورت کې، په کور کې د شرعي مصلحت مطابق هغه پريږدي او ترې ليرې سي. په دې اړه الله تعالی فرمايي:
( وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ) (۱۳)
ژباړه:(که روغې نه سوې) څملاست ځای کي يې يوازې پريږئ.
له خپلې ښځې نه د کورنه بيرون ليرې کيدل هغه ډول دي لکه چي رسول الله صلی الله عليه وسلم عملي کړي وه، ښځې يې په کوټو او اطاقونو کې وې، له دوی نه يې لريوالی اختيار کړ، په خوراک څښاک کي يې له کور نه بيرون ګوښه والی غوره کړ.
ض:- سړی بايد په کور کې يوازې شپه تيره نه کړي:
له عبدالله بن عمر رضی الله عنه څخه روايت دی فرمايي:(ان النبي صلی الله عليه وسلم نهی عن الوحدة ان يبيت الرجل وحده او ان يسافر وحده) (۱۴)
ژباړه: رسول الله صلی وسلم د يووالي او يوازيوالي نه منع کړې، او سړي يې له تنها سفرکولو او تنها شپې تيرولو نه منع کړئ).
منع له يوازيوالي او تنهايۍ نه د ويرې، وحشت او همدارنګه د نورو شيانوله کبله لکه ناروغي، د دښمن غلبه او يا د غلو د حملې څخه شوې، د همسفره ملګري موجوديت له هغه نه دښمن او د غلوحمله دفع کوي او د ناروغۍ پر مهال يې د پوښتنې کوښښ کوي.
د کورني جوړښت مخکنۍ لیکني دلته کلیک کړئ: کورنی جوړښت
---------------------------
۱ (رواه البخاري ،ج ؛۲ ص؛۲۳۵)
۲ (رواه الطبراني ، ج:۱ ص :۱۶۷)
۳ (رواه الترمذي ، ج:۲ ص:۵۷)
۴ [النور:۲۷-۲۸]
۵ (البقرة : ۱۸۹)
۶ (النور : ۲۹)
۷ (تفسير ديوبندي ،ج:۲،ص:۳۳۴)
۸ (النور : ۶۱)
۹ (تفسير ديوبندي،ج:۲،ص:۳۵۴)
۱۰ (النور : ۵۸)
۱۱ (تفسير ديوبندي،ج:۲،ص:۲۴۳)
۱۲ (الطلاق : ۱)
۱۳ (النساء : ۳۴)
۱۴ (رواه احمد ، ج:۱ ص:۱۹۸)
ورته ليکنې:
تبصره
