مولوي حبیبی صالحی

در این نگارش نویسنده دنبال تثبیت و تصحیح تاریخ ولادت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است.

پیرامون تاریخ ولادت اقوال مختلفی درج تاریخ اندیشمندان و تارخ‌ نویسان و سیره ‌نویسان امت اسلامی شده است، دوازده ربیع الاول تاریخ مشهور و غیر از آن تاریخ های دقیق ‌تری از مداقه ‌گری پژوهشگران ثابت است.

تاریخ ولادت و وفات
پس از بالا بردن حضرت مسیح علیه السلام به آسمان وانقطاع رشته‌ی وحی وروابط روحانی زمین وآسمان، کم وبیش ششصد سال گذشته بود، که در فضای تاریک انحطاط نهایی اجتماعی، دینی، مذهبی، اخلاقی وسیاسی کیان بشریت وبویژه دنیای عرب، آفتاب عالم تاب که پیر کهن سال دهر در انتظارش هزاران سال صرف کرده و سیارگان فلک برای اشتیاق این روز از ازل چشم دوخته بودند، یک‌باره از فراز تاریکی های شب ظلمت جهل بر صبح جان نواز انسانیت درخشید و اشعه‌هایش همه جهان را تابان کرد. 

این درخشش آفتاب در بزم آدمیان و روشن‌گر همه پهلوهای زندگی انسان، طوری که از حدیث صریح صحیح مسلم (مسلم نیشاپوری، صحیح مسلم: ۳/۱۶۷) ثابت است، روز «دوشنبه» واز حدیث گزارش شده در سیرت ابن هشام (ابن هشام، السیرة النبویة: ۱/ ۱۵۹) ثابت است که در «عام الفیل» بود، و تمامی اصحاب تاریخ وسیرت نویسان در این مورد اتفاق نظر دارند، در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم چنین می‌خوانیم:

عَنْ أَبِي قَتَادَةَ الأَنْصَارِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ.... قَالَ: وَسُئِلَ عَنْ صَوْمِ يَوْمِ الاِثْنَيْنِ ؟ قَالَ : ذَاكَ يَوْمٌ وُلِدْتُ فِيهِ ، وَيَوْمٌ بُعِثْتُ ، أَوْ أُنْزِلَ عَلَيَّ فِيهِ.
ابوقتاده انصاری رضی الله عنه روایت می‌کند که: از رسول الله صلی الله علیه وسلم در مورد روزه‌ای روز دوشنبه شان پرسیده شد، فرمودند: این روزی است که من در آن تولد شده ام، وروزی بعثت من است، یا روز نزول قرآن کریم بر من است. (مسلم نیشاپوری، صحیح مسلم: ۳/۱۶۷)

در روایتی از ابن اسحاق در سیرتش چنین آمده است: قَالَ ابْنُ إسْحَاقَ: حَدَّثَنِي الْمُطَّلِبُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ قَيْسِ بْنِ مَخْرَمَةَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ قَيْسِ بْنِ مَخْرَمَةَ، قَالَ: وَلَدْتُ أَنَا وَرَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ عَامَ الْفِيلِ: این اسحاق می‌گوید: مطلب پسر عبدالله پسر قیس پسر مخرمه از پدرش از بابایش قیس‌بن مخرمه برایم گزارش داد که: من ورسول الله صلی الله علیه وسلم در سال فیل تولد شدیم. (ابن هشام، السیرة النبویة: ۱/ ۱۵۹)

در روایتی از حضرت عبدالله بن عباس رضی الله عنهما چنین گزارش شده است: عن ابن عباس قال: وُلد النبي في يوم الاثنين، واستُنْبِئَ يومَ الاثنين، وتوفِي يوم الاثنين، وخرجِ مهاجِراً من مكة إلى المدينة يومَ الاثنين، وقدم المدينةَ يوم الاثنين، ورفَع الحجر الأسود يومَ الاثنين: ابن عبارس رضی الله عنهما می‌گوید: رسول الله صلی الله علیه وسلم روز دوشنبه تولد، وروز دوشنبه پیامبر، وروز دوشنبه وفات، وروز دوشنبه از مکه به مدینه مهاجر شده اند، وروز دوشنبه به مدینه قدوم آورنده اند، وروز دوشنبه حجر الاسول را برداشته [به دیوار کعبه نهاده اند]. (احمدبن حنبل، مسند: ۳/ ۱۳۹)

البته تاریخ و ماه این روز مشخص و معلوم نیست که کدام تاریخ بوده است، چون در آن زمان محاسبه وشمار تاریخ اصلاً وجود نداشت، وحساب تاریخ در سال ۱۶ هجری در زمان خلافت حضرت فاروق اعظم رضی الله عنه توسط ایشان بوجود آمد.

مورخین نقل می‌کنند که فیل در ما محرم به مکه آمده بود، رسول کریم صلی الله علیه وسلم پنجاه روز بعد از واقعه فیل تولد شده اند، ابن اسحاق می‌گوید که مسلک جمهور اهل علم همین است. (عبدالرحمن البنا، الفتح الرباني لترتيب مسند الامام أحمدبن حنبل الشيباني: ۲۰/۱۹۰). علامه ابن عبدالبر مالکی به این باور است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم در ماه رمضان مبارک به دنیا تشریف آورده اند، ولی مفسر ومورخ مشهور امام وحافظ ابن‌ کثیر می‌نویسد:

مسلک جمهور اهل علم این است که رسول کریم صلی الله علیه وسلم در ماه ربیع الاول به دنیا آمده اند. (ابن کثیر دمشقی، البداية والنهاية: ۳/ ۳۷۵)

تاریخ ولادت شریف
اما اینکه ولادت با سعادت و پر نور وبا برکت آنجناب صلی الله علیه وسلم در کدام تاریخ ماه ربیع الاول بوده است، در این مورد سیرت نگاران اقول مختلف ومتعددی را نقل کرده اند، چنانچه دوم ربییع الاول، هشتم، دهم، دوازدهم، هفدهم، هژدهم وبیست دوم ربیع الاول را گزارش داده اند. 

در میان این همه اقوال دو قول راجح بن نظر می‌رسد، یکی هشت ربیع الاول ودوم دوازده ربیع الاول، حافظ ابن ‌کثیر رحمه الله قول اول یعنی هشتم ربیع الاول را راجح قرار می‌دهند، این قول را امام حمیدی از علامه ابن‌ حزم نقل نموده وائمه‌ای بسیار دیگری آن را تایید کرده اند. (همان: ۳/ ۳۷۶)

امام محمد بن جریر طبری و امام عبدالرحمن‌ بن محمد ابن خلدون دوازده ربیع الاول را اختیار کرده اند. (محمدبن جریر طبری، تاريخ الرسل والملوك؛ ۲/ ۱۵۶، ابن خلدون، تاريخ ابن خلدون: ۲/ ۴۰۷)

علامه ابن الجوزی ده ربیع الاول را اولیت بخشیده اند. (ابن‌الجوزی، الوفا باحوال المصطفی: ۱/۱۵۴)

از سیرت نگاران ماضی قریب یکی علامه قاضی سلیمان منصور پوری وعلامه شبلی نعمانی حنفی (۹) نه ربیع الاول را به مطابق ۲۰ اپریل ۵۷۱ از روی تحقیق جدید محاسبوی، صحیح ‌ترین تاریخ ولادت قرار داده اند. (سلیمان منصوری ‌پوری، رحمة للعلمین: ۱/۴۰ و شبلی نعمانی، سیرت النبی ﷺ: ۱/۱۷۱) وهمین (۹) نهم ربیع الاول را محمد طلعت عرب صحیح گفته اند. (سلیمان منصوری ‌پوری، رحمة للعلمین: ۱/۴۰ و۲/۳۶۷، ر.ک: محمد ﷺ، القدوة الکاملة: ۷)

محمود پاشا فلکی دانشمند معروف وماهر فلکیات کشور مصر در کتاب «التقویم العربی قبل الاسلام وتاریخ میلاد الرسول وهجرته» از روی دلائل ریاضی ثابت کرده اند که: تاریخ صحیح ولادت رسول کریم صلی الله علیه وسلم با در نظرداشت صحبت ثبوت یوم الاثنین عام الفیل و صحت کسوف بر وفات ابراهیم فرزند رسول کریم صلی الله علیه وسلم، روز دوشنبه (۹) نهم ربیع الاول درست قرار می‌گیرد وبه حساب تقویم میلادی روز دوشنبه ۲۰ اپریل ۵۷۱ درست میاید. دوازده ربیع الاول هرچند که به روز ولادت مشهور است، ولی از روی حساب فلکی درست نمی‌آید. (شبلی نعمانی، سیرت النبی: ۱/۱۷۱ -۱۷۲)

این‌همه اختلاف اقوال در مورد تاریخ ولادت بر مبنای محاسبه هایی است که پس از تصویب تقویم هجری در زمان خلافت فاروق اعظم رضی الله عنه صورت گرفته است، وهرکس طبق محاسبه ومداقه خویش تاریخ بدست آورده را صحیح قرار داده است.

محمود باشا مصری در چندین صفحات استدلال نمود که ۹ نهم ربیع الاول تاریخ ولادت با سعادت است که خلاصه آن چنین است:

در صحیح بخاری در حدیثی گزارش شده که در هنگام وفات حضرت ابراهیم رضی الله عنه فرزند پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم کسوف شده بود واین کسوف آفتاب در سال ۱۰ هجری بود که عمر رسول کریم صلی الله علیه وسلم به ۶۳ شصت وسه رسیده بود. از روی حساب قواعد ریاضی روشن می‌شود که کسوف سال دهم هجری در ۷ جنوری سال ۶۳۲ میلادی در ساعت هشت ونیم بجه واقع شده است. ازین حساب ثابت می‌گردد که اگر ۶۳ سال قمری به عقب برویم، سال پیدائش آنحضرت صلی الله علیه وسلم ۵۷۱ میلادی می‌گردد واز روی قواعد هیئت تاریخ اول ربیع الاول مطابق ۱۲ اپریل ۵۷۱ میلادی می‌شود. هرچند که در تاریخ ولادت اقوال مختلف است، ولی روز دوشنبه ماه ربیع الاول قدر متفق میان همه دانشمندان بوده ودر تاریخ هشت تا دوازده منحصر است. در تاریخ مذکور ربیع الاول دوشنبه تنها در تاریخ نهم میاید وبس. بنابراین، تاریخ ولادت قطعاً ۲۰ اپریل ۵۷۱م و۹ ربیع الاول عام الفیل بوده است. دوازده ربیع الاول گرچه مشهور است ولی از روی حساب صحیح ثابت نمی‌شود. (شبلی نعمانی، سیرت النبی: ۱/۱۷۱-۱۷۲)

ازین گزارش ها معلوم می‌شود که ولادت آنحضرت در دوازده ربیع الاول نیست، بلکه ۹ نهم ربیع الاول است واین تاریخ از روی حساب صحیح است. 

البته وفات رسول الله صلی الله علیه وسلم در دوازه ربیع الاول درست است، وهمه اصحاب تاریخ و سیره‌ نویسان بر آن اتفاق نظر دارند. بناءً برادران مسلمانان که در دوازده ربیع الاول خوشی می‌کنند وجشن می‌گیرند، متوجه باشند که مبادا بجای روز ولادت، روز وفات را جشن گرفته و خوشی کرده باشند.

دوازد ربیع الاول چهارده چهل / بیست ونه عقرب سیزده نود وهفت