نویسنده: مولوي حبیبی صالحی / سایت تعلیم الاسلام

بسم الله الرحمن الرحیم

همه ثنا و ستایش پرودگار جهانیان را، و درود بی همتا و بی پایان رسول رب عالمیان را، و بر آل و اصحاب و پیروانش.
 و بعد:

آنچه می‌خوانید یاداشت‌‌هایی است پیرامون مسائل عقیده که برای کلاس‌های محصلین سال های اول و دوم دانشگاهی آماده کرده بودم، به مناسبت مقام، مباحث زیبائی را با خوشه چینی از کتب پیشینان برای شان در سر کلاس مطرح کرده بودم.

دوستی خواهش کرد که موضوعاتی در رابطه به عقیده برایش بنویسم، بناء لازم دیدم که همان متشتتات را جمع و جور نموده خدمت همگان قرار دهم، و بدین وسیله از خداوند متعال استدعا دارم که این خاکه بازی ها را در زمینه خدمت به عقاید اسلامی منظور و مقبول درگاهش نموده در گام نخستین شخص خودم را و سپس سائرین را سود رساند.
لازم به ذکر می‌دانم که اینهمه داشته‌ها مرهون منت دانشمندان متکلم و مرهون تالیفات بی نظیر آنان است. خداوند ایشان را پاداش نیک و بزرگ نصیب فرماید.

 احکام شرعی
احکامی که در برگیرنده تمامی مسایل زندگی مسلمانان است و در مجموع زندگی مادی، معنوی، دنیوی و اخروی، فردی و اجتماعی مومنان را سروسامان می بخشد، به دو بخش اساسی تقسیم می گردد:

۱- احکام عملی:
و به آن احکام فرعی نیز می گویند، و آن عبارت است از ارشاداتی که به کیفیت و چگونگی اعمال مسلمانان ارتباط دارد، مانند: فرض بودن نماز، حرام بودن زنا، حلال بودن خرید و فروش، حرام بودن سود.

۲- احکام اعتقادی:
و به آن احکام اصلی نیز می گویند. و آن عبارت است از ارشاداتی که به اعتقادات و باورهای مسلمانان ارتباط دارد. مانند: باور به وحدانیت خدای متعال، باور به رسالت پیامبران علیهم السلام، باور به روز رستاخیز و مسائل دیگری از این قبیل باورها.

مسائلی که مربوط به نوع اول می شود، آن را «علم شرایع و احکام» و "علم فقه" می گویند و مسائل و موضوعاتی که مربوط به نوع دوم می شود، آن را «علم توحید وصفات»، «علم کلام» و «علم عقاید» و "علم اصول دین" می گویند.
منظور ما از احکام در این درس، همین نوع دوم احکام یعنی اعتقادی است.

تعریفات علم توحید و صفات، کلام و عقاید

هریک از این نام ها را تعریف نموده سپس به توضیح بیشتر مطالب می پردازیم.

۱. تعریفات لغوی 

۱-۱. علم توحید و صفات:
۱- توحید: توحید از وحد گرفته شده و کلمه عربی است، به معنای یکتا کردن و خدا را یگانه دانستن. (فرهنگ معین)
۲-  صفات: صفات جمع صفت از وصف گرفته شده و کلمه عربی است، به معنای چگونگی کسی را گفتن، ستودن، بیان حال، بیان علامت و نشان چیزی، چگونگی و علامت چیزی. (فرهنگ دهخدا)

۲-۱. علم کلام: 
کلام از کٍلم گرفته شده، کلمه عربی است، به معنای سخن، قول، سخنی که مفید و معنای تام داشته باشد. (فرهنگ عمید) گفتار، گفته، سخن با فایده ای که بنفسه کفایت کند. اسم جنس است و بر قلیل و کثیر واقع می شود. (فرهنگ دهخدا)

۳-۱. علم عقاید:
عقاید جمع عقیده،  کلمه عربی است، از عقد گرفته شده و به معنای باور، فکر، و آنچه که انسان در دل و ضمیر خود نگهدارد.(فرهنگ معین و فرهنگ عمید)

۲. تعریف اصطلاحی
علم توحید، یا کلام، یا عقاید، علمی است که از باور های برحق اسلامی با دلائل یقینی بحث می‌کند.(شرح عقاید سعدی)