د (نکاح) نورې ليکنې
تازه سرليکونه
بېلابېلې ليکنې
حضانت- ښځينه پالونکي
حَضَانَت
حضانت د وړو اولادونو او ماشومانو پالني او تربيې ته وايي ، ماشوم پالونکي ښځي ته په اصطلاح کي حَاضِنَة او ماشوم پالونکي سړي ته حاضن وايي .
واړه ماشومان د خپل ژوندانه ورځنۍ چاري نسي سمبالولاى ، نو ځکه هغوى داسي چا ته اړتيا لري چي پالنه يې وکړي ، د هر کوچني پالنه د هغه مور او پلار په ګډه کوي ، خو که د ماشومانو په مور او پلار کي يو وفات سي يا يې تر منځ د طلاق لکبله بېلتون راسي هلته دا سوال پيدا کيږي چي د ماشومانو پالنه او روزنه د چا حق دى ؟ پدې څپرکي او فصل کي همدا مسايل بيانيږي .
د مېړه او مايني تر منځ چي د نکاح اړيکي ختمي سي ، تر منځ يې بېلتون راسي که بالغان اولادونه لوڼي يا زامن يې درلودل نو هر بالغ اولاد يې اختيار لري ، په مور او پلار کي چي د هر چا سره اوسيږي د هغه سره اوسېدلاى سي .
که نابالغه اولادونه زامن يا لوڼي يې درلودل نو بيا يې اولادونه اختيار نه لري ، بلکي ټول اولادونه په مور او پلار کي د هغه چا سره اوسېدلاى سي چي هغه يې د حضانت يعني د پالني او تربيې حق لري .
ښځينه پالونکي
د اولاد د حضانت او پالني حق په لومړي قدم کي د مور دى ، خو پدې شرط چي بدکاره نه وي که د ماشوم مور زناکاره ، غله او نوحه کونکې وه نو بيا د اولاد د پالني حق نه لري ځکه اولاد ځني ضايع کيږي .
دغه ډول که ښځه بې باوره وه د اولاد د پالني باور نسواى پر کېدلاى ، د مثال په ډول بې پروا وه ، هر وخت د کور څخه وتله ، اولاد يې شاته پرېښاوه نو دا ډول ښځه هم د خپل اولاد د پالني حق نه لري ، ځکه مور ته چي تر نورو دمخه د خپل اولاد د حضانت حق ورکول کيږي هغه د اولاد د حفاظت او ساتني په منظور ورکول کيږي ، نو هر هغه څوک چي د فسق او بې باورۍ لکبله اولاد ځني ضايع کيږي د هغه څخه د حضانت حق اخيستل کيږي .
دغه ډول که د کوچني مور د داسي چا سره نکاح وتړي ، چي هغه د دې ماشوم نامَحرَم وي هلته يې هم د مور څخه د حضانت حق اخيستل کيږي .
که ښځه د حضانت تر حق تېره سي او و نه غواړي چي د خپل ماشوم حضانت او پالنه وکړي نو په زور او جبر ماشوم نه ور د غاړي کيږي ، ليکن که بېله دې څخه يې بل څوک د پالني نه وو د مثال په ډول کوچني د بلي ښځي شيدې نه رودلې نو بيا يې مور دې ته اړ ايستل کيږي چي د خپل اولاد پالنه او حضانت وکړي .
که د مور د حضانت حق ساقط سي ، د مثال په ډول د ماشوم مور د داسي کس سره نکاح او واده وکړي چي هغه د کوچني نامَحرَم وي ، يا خپله تر دا حق تېره سي نو تر مور وروسته يې د حضانت او پالني حق د انا يعني د مور د مور کيږي .
دغه ډول که کوچنى بې موره وو د هغه د حضانت حق هم د مورنۍ انا يعني د مور د مور دى .
که ماشوم مورنۍ انا نه درلودله ، يا هغې خپل حق ساقط کړى بيا يې پلرنۍ انا د حضانت حق لري .
د اناګانو وروسته سکنۍ خور د حضانت حق لري ، د سکنۍ خور وروسته بيا ناسکه مورنۍ خور د حضانت حق لري او تر هغې وروسته بيا ناسکه پلرنۍ خور د حضانت حق لري .
تر خوېندو وروسته بيا خاله ګاني د حضانت حق لري او تر خاله ګانو وروسته عمه ګاني د حضانت حق لري .
حَاضِنَه يعني د ماشوم پالونکې ښځه د ماشوم پر حضانت او پالني د اجورې اخيستلو حق نه لري .
د اکا لور ، د عمه لور ، د ماما لور او د خاله لور د حضانت حق نه لري .
د عمه ګانو وروسته بيا عصبه يعني د پلار لخوا نَسَبِي نارينه خپلوان د ميراث پر ترتيب يو په بل پسې د حضانت حق لري .
ورپسې لیکنه: نارینه پالونکي
ماخذ: فقه المبتدي، دوهم ټوک- نکاح
مؤلف: مولوي محمد عمر خطابي
تبصره
