په پښتو کي د قران کريم تفسيرونه او ترجمې

ليکوال: سيد محبوب شاه ساجد/ تعلیم الاسلام ویب پاڼه

تفسير معارف القرآن: دا تفسيرد مولانا محمد شفيع رحمة الله علیه  په قلم ليکل سوى دئ. په دې تفسيرکي د قرآن کريم د لنډي ترجمې اوتفسير په څنګ کي، دآيت شان نزول،  د سـورتونوترمنځ ارتباط ، د سورتونو فضائل ، فقــــهي مسائل

پښتو ژبه کي د الله جل جلاله د سپېڅلي او تل پاتي کلام قران عظیم الشان د معنا ژباړه اوتفسيرخورا لرغونى تاريخ لري، هغه داسي چي  د پښتو د ديني عالمانو د خوا د شپږمي هجري پېړ ۍ څخه راپه دې خوا په پښتو ژبه کي د قرانکريم ترجمه پيل سوې ده، خو تردولسمي هجري پيړۍ پوري د قرآن مجيد بشپړه ترجمه او تفسير نه و ليکل سوي بلکي د يوه يا دوو سورتونو ترجمه به  سوې وه لکه د کهف، يسين، يوسف او داسي نورو سورتونو خوددې وروستـــه د قرانکريم پوره ترجمه اوتفسيرونه ليکل سوي دي چي په لنډه توګه يې لوستونکو ته معرفي کوو: پــه لومړي ځل په پښتو کي د قرانکريم پوره اوبشپـــړه  ترجمه په کال ۱۱۷۳ هـ ق کي مولانا رکن الدين رحمة الله علیه د تفسير افضليه په نام وکړه دا په پښتو ژبه کي لومړی تفسير و او په همدغه موده کي شاولي الله محدث دهلوي رحمة الله علیه  د فتح الرحمن په نوم په  دري ژبه د قرانکريم ترجمه وکړه چي په دري  ژبه کي هم دا لومړی تفسير اوترجمه ده.

 تفسير بدرالمنير: دا پښتو تفسير د پيښور په سيمه کي د مرحوم مولوي دوست محمد خټک په قلم په کال۱۲۷۵ هــ ق په پيښورۍ لهجه ليکل سوى دئ.

تفسير يسير: دا پښتوتفسيرد مرحوم مولوي مراد علي ننګرهاري په قلم په کال ۱۲۸۲ هــ ق کي ليکل سوى او په دوه ټوکه کي چاپ سوى دئ ترجمه يې جمله په جمله روانه اوعام فهمه ده.

 ظا هرالتفسير: دا پښتوتفسيرد مرحوم مولاناعبدالودود سرحدي رحمة الله علیه په قلم په کال ۱۳۳۲ هـ ق ليکل سوى دئ.

تفسير افغاني: دا پښتو تفسير د مرحوم مولوي عبدالروف کاکړ رحمة الله علیه په قلم په کال ۱۳۳۲ هـ ق کي ليکل سوى دئ.

تفسير تيسير: دا پښتوتفسير د مرحوم قاضي عبداللطيف رحمة الله علیه په قلم په کال ۱۳۳۹ هــ ق کي ليکل سوى اوپه همدغه  موده کي د نواب افضل پښتو تفسير د يا د وني وړدئ. 

تفسيرحبيبي: دا پښتوتفسيرد مرحوم حبيب الرحمن رستمي رحمة الله علیه په قلم په کال ۱۳۷۶هــ ق  کي په پيښورۍ لهجه ليکل سوى دئ.

تفسيرکشاف القرآ ن: دا پښتو تفسير د محترم حافظ محمد ادريس توروي په قلم په کال ۱۳۴۵ هـ ق کي په پيښورۍ لهجه  ليکل سوى او په دوه ټوکه کي چاپ سوى دئ.

پښتو تفسير: دا تفسیر د مرحوم شهيد مولوي عبدالوهاب کندهاري رحمة الله علیه په قلم په کال ۱۳۴۷هـ ق کي ليکل سوى دئ.
پښتو ترجمه اوتفسير: دا تفسير د مرحوم مولوي عبدالحق دارمنګي رحمة الله علیه په قلم په کال ۱۳۲۵ هـ ق کي په پيښورۍ لهجه ليکل سوى دئ.

نوي پښتو تفسيرونه اوترجمې

عزيز التفا سير: دا په پښتو ژبه  کي يو لوى شهکار اومهم تفسير دئ چي د محترم مفسرالقرآن مولوي سلطان عزيز( عزيز) ننګرهاري صاحب لخوا په خوږه ،روانه عام فهمه اومعياري پښتو ليکل سوى دئ چي د ليکلو د پيل نېټه يې د کال ۱۳۶۹ هـ ش څخه پیل او په کال ۱۴۲۶هـ ق – ۱۳۸۴ هـ ش کي پای ته رسېدلې ده چي لیکلو يې اوولس ۱۷ کاله وخت په بر کي نیولی دی او په کال ۱۴۲۹ هـ ق ۱۳۸۶ هـ ش کي د لومړی ځل لپاره په دیارلس ۱۳ ټوکه کي چاپ سو.  

 داتفسير په پښتو ژبه کي تراوسه لوى اوجامع تفسير دئ چي لاندي ځانګړ تياوي يې د یادوني وړدي. د تفسیر طریقه يې: د تفسیر طريقه او طرز یې د سلفو صالحينو او ثقه مفسيرينو غوندي په لاندي ډول ده:

الف: د قران کریم تفسير په قران کریم سره. ب: د قران کريم تفسير د پیغمبر صلی الله علیه وسلم په احادیثو سره.ج: د قران کریم تفسير د صحابه کرامو رضی الله عنهم په اقوالو او تر هغو را لاندي د معتبرو او لویو مفسرينو په اقوالو سره، خو د دې تر څنګ يې د عربي لغت او عربي ژبه او نور قوانين هم په تفسير کي د پامه نه دي غورځولي. د مشکلو آیتونو په تفسير کي يې د معتبرو مفسيرونو تفسيرونه د حوالې سره را نقل کړي دي او په پای کي يې ځینو او یا یوه تفسير ته ترجیح ورکړې ده، خو اکثره يې د جمهورو رایې ته ترجیح ورکړې ده.هـ: د متشابهاتو په هکله يې تګلاره د اصحابو رضی الله عنهم او سلفو صالحينو ده. و: د اسرائیلیاتو څخه بېخي پاک دی. ز: فني اصطلاحات يې په ساته ژبه تشریح کړي دي.  ح : د معاندينو اعتراضاتو ته يي غاښ ماتوونکي ځوابونه ويلي دي. ط: داهل سنت والجماعت دعقايدو يې کلـــــکه دفاع کړې ده. ک: د لوستونکي په ذهن کي چي کومي احتمالي پوښتني پــيداکيـږي هغه يې جواب کړيدي.ل: د شان نزول او د سورتونو ترمنځ يـــې  د ارتباط يادونه کړيده. م : د لغاتو معنی،صرفي او نحوي تحليلونه يې کړيدي. ن : فقهي احکام، دفقهاوو آراء او په پای کی يې د خپل حنفي مسلک فيصله ذکر کړې ده. س: د تفسير ليکلو په جريان کي د معتبرو او ثقه مأخذونو او مراجعو څخه استفاده کړې ده چـــي شمېريې (۱۴۹) ته رسيـږي.

احسن الکلام تفسير: دا پښـــتو تفسير د شيــخ الحديث مفسر مولانـــا عبدالسلام (رستمي) په قلم د کال ۱۴۱۰ هـ ق څخه تر کال ۱۴۱۷ هـ ق په پيښورۍ لهجه  ليکل سوى او په ۹ ټوکه کي چاپ سوى دئ. ترجمه اوتفسير يې روان ،آسان، اوعام فهمه دئ د اسرئلياتو څخه پاک دئ، د مشکلو آياتو نو پـــه تفسيرکي يې د مفسرينو په اقوالو اوتفسيرونو کي يوه تفسير ته ترجيح ورکړېده اوپه دې وروستيوکـــيمختصرسوى دئ اود دارالاســلام عربــي ادارې دخوا په ۲ ټوکه کي په ښه ثقافت سره چاپ سوى.

تفسير بخاري: د پښتو تفسير په (تفسيرالبخاري) سره نومول سوی دئ چي د مولانا سيد کرم شاه الحسيني پيښوري په قلم په کال ۱۳۷۵ هـ ق کي په پيښورۍ لهجه ليکل سوى دئ. تصوفي اشارې ئي هم د تفسير په هکله د را نقل سوو رواياتو او اقوالوپه څنګ کي ذکرکړي دي، داهل سنت والجماعت عقايدوتشريح، د لغاتونو معنی، عقيدوی اوصوفيانه بحثونه  اوځني اخلاقي مسائل يې ښه څېړلي دي.
تفسيرلامِثال: دا پښتو تفسير د ښاغلي عبدالله فاني پيښوري پـه قلم په پيښورۍ لهجه ليکل سوى دئ. تفسير يې  آسانه او روان دئ اوپه څلور ټوکه کـي چــــاپ سوى دئ. 

د نورو ژبو تفسيرونه چي په پښتو ژباړل سوي دي

 کابلی تفسير: دا تفسير په کال ۱۳۲۳ هـ ش کي دهيواد دجيدو علماوو د يوه هيئت ترنظر لانـدي د شيخ الهند مولانا محمود حسن ديوبندي رحمة الله علیه  د ترجمې اوتفسير او فوائد موضح الفرقان د شيخ الهند مولانا شبير احمد عثماني د يوبندي رحمة الله علیه د اردو ليکني څخه په پښتو او دري ژباړل سوى دئ اوپښتو يې په پنځه ټوکه کي په کابل کي چاپ سو پښتو يې معياري ،خوږه او روانه ده او د پښتو مختلفي لهجې يې هم په پام کي نيولي دي. او د دوهم ځل لپاره د سعودي عربستان د حکومت لخواپه دوه ټوکه کي په ښه ثقافت سره چاپ او ووېشل سو همدغه پورتنـي تفسـير ته په کـال ۱۴۱۰ هـ ق کي دمفتي محمد شفع رحمة الله علیه د زوی محمد ولي رازي لخوا د موضوعاتو عنوانونه، او فهرست ورکړل سو او د هـغه څـخه وروسـته د ښـاغلـي عبدالمالک مهندي حقاني په قلم پښتو ژبي ته په پيښورى لهجه وژباړل سو.

 په کال ۱۴۲۹ هـ ق کي په دوه ټوکه کي چاپ او په تفسير عثماني سره ونومول سو همدا تفسير په کال ۱۳۸۸ هـ ۱۹۶۷ م کي د ښاغلي تنسيم الحق کاکا خيل په قلم په پيښورۍ لهـجه ژباړل سـوي اوپه تفـسيرعثماني سره نومول سوۍ دۍ او پرهمدغه تفسير د مولوي عبدالعزيز کاکړي کندهاري لخوا په پښتو ژبه کي څه زیاتوني سوي دي او دالتفسـير کندهاري په نامه په کال ۱۳۲۷هـ ش کي په دوه ټوکه کي چاپ سوى دئ. 

تفسير معارف القرآن: دا تفسيرد مولانا محمد شفيع رحمة الله علیه  په قلم ليکل سوى دئ. په دې تفسيرکي د قرآن کريم د لنډي ترجمې اوتفسير په څنګ کي، دآيت شان نزول،  د سـورتونوترمنځ ارتباط ، د سورتونو فضائل ، فقــــهي مسائل ، د آيت په هکله د مفسرينو اقوال ،نبـــوي آحاديث ، د موضوعاتو عنوانونه ، د معترضينو د اعتراضاتو رد، د ګمراه فرقو غندنه ، تصوف او نور مسائل ذکر سويدي دا تفسير هم د ښاغلـــي ډاکټر قاضي مبارک، ښاغلي مولانا ګل برهـــان سواتي، او مولانا سيف الحنان لخوا په ګډه په پښورۍ لهجه پښتوته ژباړل سوى دئ او پـــدې وروستيو وختونو کي په کندهارۍ لهجې ته هـــــم آوښتى دئ دا ډېر معتمــد اوثــــــقه تفسـير دئ.

د قرآن کريم پښتو لنډي ترجمې

 د قرآن کريم ټکي په ټکي روانه ترجمه : دا پښتو ترجمه د محترم مولوي جانبازســـر فراز په قلم په کال ۱۴۲۵ هـ ق کي ليکل ســـوې ده او  په کال ۱۳۸۵ هـ ش کي چاپ سوې ده تر جمـــه يې په دووکرښو يو لفظي ټکي په ټکي او بلـــه روانه ترجمه ده پښتو يې روانه، خوږه، اومعياري ده اومختلفي لهجې يې هم له پامه نه دي غورځولي د معتمدو تفسيرونو او ترجمو څخه يې استفاده کړېده او په ځينو ځاينو کي يې د ځينو کلمود ښه وضاحت لپاره لنډه حاشيه هم ليکلې ده د ترجمې په پای کي يې د ماخذونو فهرست موجــود دئ. 

روانه او اسانه ترجمه: دا پښتو ترجمه د محترم مولوي فاروق غلجي په قلم ليکل سوېده په کال ۱۳۸۶ هـ ش کي چـــــاپ سوېده ترجمـــه يې په يوه کر ښه کي په روانه او معياري پښتو کي کړېده او په ترجمــــه کي يې د معتمدو تفسيرونواو ترجموڅخه استفاده کړېـده.

تعليم القرآن: دا پښتو ترجمه د مرحـوم ډاکټر محمـد ديـن په قـلم ليکل سوېده او په کـال ۱۳۸۱ هـ ش کي چــــاپ سوېده ترجمه يې په دوو کرښو کي يوه لفظي اوبله روانه ده اولهجه يې پيښورۍ ده.

 تعليم الفرقان: دا پښتو ترجمه د محترم فروفيسرشفيق الرحمن په قلم په پيښورۍ لهجه ليکل سوېده او په کال ۱۳۸۷ هـ ش کي چاپ سوېده اوپر دې سربيره د قرآن کريم پښتو ترجمې او تفسيرونه په سي ډيانوکي هم سته چي دهغې جملې څخه په صوتي بڼه د قران کريم  د ترجمې او تفسير خپرونه کوم چي عام، اوخاص نارينه، اوښځينه،لوستي ،اونالوستي ،سهار، اوماښام ګټه ترې اخستلاى سي. اوس نو پر پښــتـنو ده چــي د دغو پښــتو تفسيرونو او ترجمو څخه خپله ديني علمـي تنــده ما ته کړي.

www.taleemulislam.net