نویسنده: مولانا عبدالخالق صاحب/ ویب سایت تعلیم الاسلام

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ.[البقرة 21] ترجمه: اى مر دم بندگی کنید پروردگارخود راکه آفرید شمارا وکسانی را که پیش از شما بودند تاکه شما پرهیز گار باشید.

"ناس" درلغت عرب بمعنی  مطلق انسان میاید که دربرگیرنده  مؤمنين كفار ومنافقين مي باشد  قرآن خطاب به  آنها میگوید:اعبدوا ربکم. یعنی پروردگار تان را  عبادت کنید.

معنی عبادت این است که تمام نیروی خود را صرف اطاعت کنید وبا در نظرگرفتن عظمت وترس ازخدا ازنافرمانی او احتراز کنید.

واژه "رب" در لغت بمعنی تربیت کننده وپرورش دهنده آمده است.تربیت عبارت  ازفراهم کردن زمینه ها برای  شکوفا نمودن استعدادهای انسان است در جهت مطلوب تاجائى كه به كمال مورد نظر دست يابد.

اين صفت مختص ذات خداوند است كه بدون اضافت اطلاق آن بر هيچ مخلوقی جایز نمی باشد.

فلسفه انتخاب لفظ "رب" در این جمله کوتاه بدان جهت است که ادعا همراه بادلیل آن آمده زیرا شایسته عبادت ذاتی است که کفیل پرورش انسان می باشد.

ابتدا اورا ازقطره آبی آفریده ،سپس با تربیت تدریجی تبدیل به انسان سمیع،بصیر ،زیبا،ماهر ودارای عقل وادراک نموده.

خلاصه: آوردن لفظ "رب" در اینجا روشنگر این حقیقت است که ذاتی که شایسته عبادت می باشد وبعبادت او دعوت داده شده است ،جز خداکسی دیگر نمی تواند باشد.

دراین جمله همه گروهای مردم مورد خطاب قرار گرفته اند ،وبرای هر مخاطب معنی ومفهوم جداگانه دارد؛مثلا وقتی می گوید پرورگار خود را عبادت کنید،معنی خطاب به کفار این است که بت پرستی را رها ساخته،توحید را انتخاب کنید.برای منافقین این است که از نفاق دست کشیده ،در خود اصلاح پدید آورید.

برای مسلمانان گنهکار این است که ازگناه اعراض کرده به اطاعت کامل خدا روی آورید.

برای مسلمانان متقی این است که همیشه پایبند عبادت وطاعت الله باشید وبرای ترقی پیشرفت درآن بکوشید.

الذي  خلقكم والذين من قبلكم. يعني پروردگار  شما کسی است که شما واقوام پیش از شمارا آفریده است.

در این آیه صفتی از"رب" نشان داده شده است که هیچ کس نمی تواند گمان کند که شخصی دیگر غیر از خدابتواند ازنیست، هست واز نبود، بود را ایجاد  کند چه کسی جز ذات حق که محتاج کسی نیست وهمه محتاح اویند،میتواند درتاریکهای شکم مادر باوجود نجاستها انسانی آن چنان پاک وزیبا بیافریندکه فرشتگان نیز به پاکی او رشک برند.

دراین آیه به  دو دلیل برجمله "خلقکم والذین من قبلکم" را افزوده است اول آنکه: خالق شما  وآباء واجدادتان پروردگار است.دوم آنکه: تنها به ذکرمن قبلکم اکتفاء نموده واز من بعدکم یعنی کسانی که بعدا آفریده می شوند ،سخنی بمیان نیاورده است چون بعد از امت محمد  صل الله علیه وسلم امت دیگر نخواهدآمد؛زیرا بعداز رسالت حضرت ختمی مرتبت صلی الله علیه وسلم پیامبر دیگر مبعوث نخواهد شد. 

"لعلکم" تتقون  یعنی امید نجات ازگمراهی وعذاب آخرت تنها درصورتی ممکن  است که از شرک اعراض وتوحیدرا انتخاب کنید.

دراین جمله کلمه "لعل" بکار رفته به معنی رجا یعنی امید میباشد ودرنتیجه ایمان وتوحید حصول نجات طبق وعده الهی یقینی است این حکمت نهفته است که هیچ عمل انسان به ذات خود نمی تواند بهای نجات وبهشت باشد بلکه عامل اصلی فضل وعنایت خداوندی است وتوفیق به ایمان وعمل نشانه این فضل میباشد نه علت آن.