نویسنده:خلیل الله محمدی

خداوند متعال درایام ذو الحجه ،عمل قربانی  رابرمسلمانان ،مقرّرکرده است وقربانی راغیراز روزهای دهم،یازدهم و دوازدهم، نمیتوان دردیگرروزهای سال انجام داد.ازاین رو،انسان هراندازه که در روزهای دیگرسال،حیوان ذبح کند،بدان قربانی گفته نمی شود. 

لفظ قربانی از قربان  وقربان از قرب گرفته شده است.قربانی به هرآن چیز ی که بوسیله ی آن،قرب ونزدیکی به خدا به دست آیدگفته میشود.

درعمل قربانی،این درس رابه مسلمانان داده می شودکه دین عنوانی برای تبعیّت وپیروی ازحکم خدا است.
از این رو،صدورحکم خدا،نه جایی برای موشکافی عقل باقی می گذاردونه جایی برای جستجوی حکمت ها ونه مصلحت ها ونه فرصتی برای چون چراها. تاریخچه قربانی: 

حضرت ابراهیم(علیه السلام) خواب دیدندکه پسرش حضرت اسماعیل (علیه السلام)را ذبح می کند از آنجایی که خواب انبیاء (علیهم السلام) ازجانب خداوند و راست است واینگونه خوابها حکمی ازجانب پروردگار می باشد،لذا ایشان به فرزند خود فرمودند:فرزندم!من درخواب چنان می بینم که بایدتو را سرببرم(وقربانت کنم).بنگرنظرت چیست؟ پسربا این جملات شگرف وعجیب،به پدر چنین پاسخ می دهد:... يَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِي إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرِينَ [الصافات 102] اي پدر ! كاري كه به تو دستور داده مي شود بكن . به خواست خدا مرا از زمره شكيبايان خواهي يافت. 

بهرحال ؛پدر وپسر،هردوبرای اجرای حکم خدا،آماده شدند؛ پدر، پسر رابر زمین خوابانید؛پسرگفت:پدرجان!برای این که چهره ام به طرف شما نباشد،مرابرپیشانی بخوابانید؛چرا که اگرچهره ام به سوی شماباشد،ممکن است،محبّت فرزند در دلتان به جوش آید ونتوانی کارد رابرحلقومم بکشی.

خداوندمتعال،چنان این عمل راپسندیدکه در قرآن هرچه تمام، فرمودند:  فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِينِ ترجمه:هنگامي كه ( پدر و پسر ) هر دو تسليم ( فرمان خدا ) شدند ( و ابراهيم پسر را روي شنها دراز كشاند )و رخساره او را بر خاك انداخت. 
چون پدر وپسر،هریک وظیفه ،خود را به انجام رسانیدند، خداوند متعال فرمود: اینک نوبت من است که کار خودرا به انجام برسانم؛از اینروفرمودند: وَنَادَيْنَاهُ أَنْ يَا إِبْرَاهِيمُ * قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ *إِنَّ هَذَا لَهُوَ الْبَلَاءُ الْمُبِينُ* وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ.[الصافات/104 تا107] ترجمه:فريادش زديم كه : اي ابراهيم ! تو خواب را راست ديدي و دانستي ( و برابر فرمان آن عمل كردي و مأموريّت خود را به جاي آوردي. دست نگهدار كه در اين آزمايش بزرگ موفّق شدي. بيش از اين رنج تو و فرزندت را نمي خواهيم ) ، ما اين گونه به نيكوكاران سزا و جزا مي دهيم. اين ( آزمايش بزرگ كه ذبح فرزند با دست پدر است ) مسلّماً آزمايشي است كه بيانگر ( ايمان كامل و يقين صادق به خداوند هستي ) است . ما قرباني بزرگ و ارزشمندي را فدا و بلاگردان او كرديم . درحقیت همین واقعه(پیروی ازحکم خدا،هرچندخلاف عقل باشد)،اساس وشالوده ی قربانی است.قربانی مشروع شده است تادردل انسانها،این آگاهی،شناخت واحساس پیدا شودکه حکم خداوند، بالاترازهرچیزاست.

دین، عبارت است از«اتباع وپیروی»؛بعداز رسیدن حکم،نه فرصتی برای جستجوحکمت ها ومصلحت ها است ونه مجالی برای موشکافی.

قربانی،یکی ازمهمترین عبادت ها واز زمره ی شعائراسلام است؛در روزگار تاریک جاهلیت نیز،قربانی راعبادت می پنداشتند؛اما به نام بت های خود،جانورانی راقربانی می کردند؛امروزه هم درمذاهب دیگربه صورت یک رسم مذهبی ادامی گردد. 

قربانی دراسلام:رسول خدا(صلی الله علیه وسلم) بعداز هجرت به مدینه،به مدت ده سال-که در آنجا تشریف داشتند-هرسال بطور مرتب قربانی می کرد تا واضح گرددکه قربانی مخصوص به مکه نبوده است،بلکه برهرفرد مسلمان،درهرشهر،بعدازتحقق شرایط ،قربانی واجب است. 

چنانچه در روایت ترمذی آمده است. عَنْ ابْنِ عُمَرَ قَال أَقَامَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِالْمَدِينَةِ عَشْرَ سِنِينَ يُضَحِّي[رواه الترمذی] –عبدالله ابن عمر رضی الله عنهما می گوید:رسول خدا(صلی الله علیه وسلم)ده سال درمدینه منوره اقامت داشتندودرهرسال قربانی می کردند.همچنین آنحضرت (صلی الله علیه وسلم)  مسلمانان را براجرای این امر،تاکیدوتشویق وترغیب نموند؛از این رو،ازدیدگاه جمهورعلماءوصاحب نظران اسلامی،قربانی، یکی از امور واجب است.
چناچه در روایت ترمذی وابن ماجه آمده است: عَنْ عَائِشَةَلَتَأْتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ بِقُرُونِهَا وَأَشْعَارِهَا وَأَظْلَافِهَا وَأَنَّ الدَّمَ لَيَقَعُ مِنْ اللَّهِ بِمَكَانٍ قَبْلَ أَنْ يَقَعَ مِنْ الْأَرْضِ فَطِيبُوا بِهَا نَفْسًا. عائشه رضی الله عنها می گوید: رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) فرمودند:در روز عیدقربان هیچ عمل ازفرزندآدم به پیشگاه خداوند بهتر ومحبوبتر از ریختن خون وقربانی کردن نیست؛وبی گمان،حیوان قربانی در روز رستاخیز، همراه باشاخها ،موها وسٌم های خودبرانگیخته می شود وپا به محشرمی گذرد. فلسفه قربانی:شاید این سوال در ذهن کسی ایجادگردد که:خداوندچه نیازی به قربانی دارد؟ واصولاً فلسفه قربانی کردن چیست؟ مگراین کار نفعی به حال خدا دارد؟ خداوند درپاسخ به این سوالات،فرموده است: لَن يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِن يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنكُمْ كَذَلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِين[الحج/37]ترجمه : گوشتها و خونهاي قربانيها ( كه مظاهر و صور ظاهري هستند ، به هيچ وجه مورد توجّه خدا نبوده و ) هرگز به خدا نمي رسد ( و موجب رضاي او نمي گردد ) و بلكه پرهيزگاري ( و ورع و اخلاص ) شما بدو مي رسد ( و رضا و خوشنوديش را كسب مي كند ) . اين گونه كه ( مي بينيد ) خداوند حيوانات را مسخر شما كرده است تا خدا را به خاطر اين كه هدايتتان نموده است ( و به سوي انجام اعمال نيكو رهنمودتان كرده است ) بزرگ داريد و ( سپاسگزار الطاف او باشيد . اي پيغمبر ! ) نيكوكاران را ( به پاداش عظيم و لطف عميم خدا ) مژده بده. 

اصولاًخداوند،نیازی به گوشت قربانی ندارد؛زیرا او نه جسم است ونه نیازمند؛او وجودی است کامل بی انتها از هرجهت؛بلکه آنچه به خدا می رسد،تقوا وپرهیزگاری وپاکی اعمال وکردار شما بندگان است.

به تعبیر دیگر:هدف آن است که شما با پیمودن مدارج تقوا،در مسیر یک انسان کامل قرار گیرید و روز به روز به خدا نزدیکتر شوید.از این رو،تمام عبادت ها، صنف های تربیتی است برای شما انسانها.

قربانی درس ایثار وفداکاری وگذشن وآمادگی برای شهادت در راه خدا رابه شما می آموزد وهمچنین درس کمک به نیازمندان ومستمندان.

درس دیگر که قربانی به ما می دهد،این است که ما نیز همچون حضرت ابراهیم (علیه السلام) و حضرت اسماعیل (علیه السلام) دربرابر حکم خداوند،سرتسلیم فرود آوریم ودلایل عقلی مطالبه نکنیم ودر پی حکمت ومصلت نباشیم وزندگی خود رادر تمام زمینه ها بر همین اساس بنا کنیم.

آیا قربانی باعث رکوداقتصادی می شود؟ امروز- بر خلاف هدفی که خداوند برای قربانی درنظر گرفته است- تبلیغات منفی میشود،ازاین روبرخی میگویند:قربانی دیگرچیست؟در واقع،قربانی،چیز بیهوده ای است؛زیرا لک ها افغانی به شکل خون درجوی ها ریخته می شود؛ازتعدادحیوانات کاسته می شود؛به اقتصاد جامعه،بسیارضربه وارد می کند. 

از این رو،خوداشکال تراشان وبهانه جویان،پیشنهاد می کنند که به جای قربانی وتقسیم گوشت،پول به فقرا ونیازمندان داده شود تا خود شان در رفع نیازمندی های خویش، صرف وهزینه کنند! اما این افراد،غافل وبی خبر از روح اصلی قربانی هستند؛زیرا اگرفردی به جای نمازخواندن،به مستمندان،کمک کند،در آن صورت فریضه ی نمازش اداء نمی شود؛چون هرعبادتی، زمان ومکان مخصوص به خودرا دارد.

از اینرو،فرایض و واجبات در جای خود اجر وپاداشی دارند وکمک به مستمندان هم درجای خود فضیلت وپاداشی دارد. 
وقربانی خودش کمک به مستمندان است زیرا قربانی برکسی واجب است که توانگرو دارای مال باشد؛واز قربانی خویش مقداری را به مستمندان و نیازمندان بدهد.  

در اخیر امیدواریم که الله تبارک وتالی به ما توفیق اعمال نیک را عنایت بکند؛ واز ما قبول نماید.