نویسنده: خلیل الله محمدی/ ویب سایت تعلیم الاسلام

یکی از ارزشهای انسانی که اسلام آن را برای بشریت به ارمغان آورده واز اصول وارکان زندگی فردی ،خانوادگی،اجتماعی واساسی قرارش داده اخوت وبرادری است.

در فرهنگ ما وبسیاری از فرهنگ های دیگر، از گذشته تا به امروز واژه ی برادروبرادری ، تمثیلی از رابطه ای بسیار محکم وصمیمی و حمایت وپشتبانی جدی ومحکم بوده است زمانی که دو نفر رابطه ای بسیار دوستانه ونزدیک باهم دارند ویادر مسائل مختلف مراقب ومحافظ هم دیگرند هم خود وهم دیگران آنهارا به مثابه برادر هم می دانند.

وضعیت اخوت قبل از اسلام:بشر قبل از اسلام میان قبیله ها ، ملتها،طبقات، وطوایف محدود تقسیم شده بود ، برتری وفضیلت طایفه ، قبیله،عشیره وزبان بود، هیچ گونه اندیشه ای در مورد اخوت مطلقاً وجود نداشت بخاطر کوچک ترین اختلافی سالها متمادی باهم به جنگ ومقاتله می پرداختند وهزاران انسان را به قتل می رساندند.

اما رسول الله  صلی الله علیه وسلم بعد از قرنها ی متمادی ودرمیان تاریکیهای حاکم برجامعه آن روز ندای اخوت وبرادری وبرابری را سر داد که یک ندای انقلابی ودگرگون کننده اوضاع بود آنحضرت صلی الله علیه وسلم صریحاً اعلان کرد(ایهاالناس ان ربکم واحد وان اباکم واحد کلکم لادم وآدم من تراب ان اکرمکم عندالله اتقاکم ولیس لعربی علی عجمی فضل الا بالتقوی .[کنزالعمال] ترجمه: ای مردم محققاً پروردگار شما یگانه است وپدر شما یکی است همگی تان از آدم هستید وآدم از خاک است همانا گرامی ترین شما نزد الله جل جلاله با تقوا ترین شما است هیچ فردی عربی بر فرد عجمی فضیلت وبرتری ندارد مگر به تقوا (وپرهیزگاری).

در این حدیث بیان اخوت بشری است گویا اخوت میان انسانها دوچندان وخیلی محکم است چراکه رابطه اخوت از طرفی به دلیل یکی بودن پروردگار وازطرف دیگر به خاطر یکی بودن پدرشان است. 

چناچه الله متعال می فرماید: یایهاالناس اتقوا ربکم الذی خلقکم من نفس واحدة.[سورة النساء 1] ترجمه : ای مردم بترسید از پروردگارتان که آفرید شما را از یک تن.

دراسلام میان مسلمانان دائره اخوت وبرادری وسعت زیادی داشته ومنحصر به برادران سببی ورفقای صمیمی نمی شود خداوند جل جلاله می فرماید:انما المؤمنون اخوة.[حجرات10] غیراز این نیست که حقیقتاً مومنین برادریک دیگرند.

یعنی مؤمنان باید برادر هم دیگر باشند ورابطه ای محکم وصمیمی باید بین تمام اهل ایمان برقرار گردد.

فرد مؤمن همانطوریکه برای برادر ورفیق صمیمیش دلسوزی می کند باید دلسوز کل مؤمنین باشد.

دین اسلام از هر فرد مؤمن ومسلمان انتظار دارد که نسبت به مشکلات دیگران بی تفاوت نبوده وبه راحتی از غم واندوه دیگران نگذرد ومشکل برادر مسلمانش را مشکل خود بداند خداوندجل جلاله دائره این دلسوزی را گسترش داده واز مؤمنان انتظار وتوقع دارد حتی نسبت به مؤمنان اعصار گذشته نیز حسن خیرخواهی داشته وبرای آنها طلب مغفرت نماید.ترجمه:کسانی که پس از آنها می آیند می گویند پروردگا را ما را وبرادران ما را که در ایمان آوردن برما پیشی گرفته اند بیامرز وکینه ای نسبت به مؤمنان در دلهای ما جای مده پروردگارا تو دارای رحمت ورأفت فراوانی هستی[الحشر10].

این رابطه ای اخوت اسلامی چگونه برقرارمی شود؟ برای ایجاد وبرقراری چنین ارتباطی ابزارهای لازم است تا اینکه درقلوب مؤمنین تثبیت شود اولین ومهم ترین آنها ایجاد اخوت وسپس تقویت روحیه مهربانی ودلسوزی نسبت به دیگران در قلوب افراد است.

1- رحم وشفقت نسبت به دیگران:کسی که نسبت به دیگران رحم وشفقت نداشته باشد نمی تواند دلسوزی وبرادری را در حق آنها بجای آورد.

لزوماً ایجاد روحیه رحم وشفقت وانصاف نسبت به بقیه مؤمنین به حدی است که پیامبرصلی الله علیه وسلم می فرماید: لایؤمن احدکم حتی یحب لاخیه ما یحب لنفسه.ترجمه: ایمان ندارد کسی ازشما مگراینکه آنچه را برای خود دوست دارد برای دیگران هم دوست بدارد.

2- اقدام عملی برای رفع مشکلات دیگران:رحم وشفقت به تنهایی کارایی چندانی ندارد بلکه برای رفع مشکلات مؤمنین اقدام عملی صورت پذیرد باید تا حد امکان برای حل مشکل برادر دینی خود توان خود را به کار گیری .

واین اقدام عملی برای رفع مشکلات مسلمانان باعث تقویت روحیه برادری می گردد . سعدی (علیه الرحمه) می فرماید:

بنی آدم اعضای یک پیکرند

که درآفرینش زیک گوهرند

چوعضوی به دردآوردروزگار

دگرعضوها را نماند قرار

به احتمال زیاد سعدی این شعر را از حدیث پیامبرصلی الله علیه وسلم الهام گرفته که می فرماید: مثال مؤمنین در محبت ورحم وعطوفت ومهربانی نسبت به هم مثل پیکری واحد است تمام مؤمنین مثل جسم واحدی هستند که هر وقت عضوی از این جسم واحد درد بگیرد دردش به تمام جسم می رسد.

اصولاً  اینکه انسانها بفکر هم باشند ومشکلات دیگران برای شان مهم باشند یکی از صفات برجسته ای تمایز بین انسان وحیوان است.

سعدی(رحمه الله) فرموده است:

توکه از منت دیگران بی غمی

نشاید که نامت نهد آدمی

3- همکاری درکارها :یکی دیگر از لوازم اصلی ایجاد فرهنگ وروحیه برادری درمیان جامعه این است که امور زندگی مان را باهم دیگر حل کنیم یعنی تعاون وهمکاری داشته باشیم وبدانیم این کار اجابت امر رب است. چناچه می فرماید: وکسانی که ندای پروردگار شان را اجابت کرده اند ونماز را برپای داشته اند وکار شان بایک دیگر از سر مشورت است واز آنچه روزی شان داده ایم انفاق می کنند.

آداب معاشرت بابرادران مسلمان:پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرماید: نسبت به یکدیگر بخیل نباشید در معاملات برای نفع شخص خود تان با فروشنده تباهی نکنید نسبت به همدیگر کینه نداشته باشید، به هم دیگر پشت نکنید معامله دیگران را به نفع خود بهم نزنید ای بنده گان خدا باهم برادر باشید مسلمان برادر مسلمان است به او ظلم نمی کند او را حقیر نمی کند مسخره اش نمی کند.

پیامبرصلی الله علیه وسلم وقتی به این جمله می رسد که مسلمان برادر مسلمانش را تحقیر نمی کند اشاره به سینه مبارکش می کند ومی فرماید: تقوا اینجا است.ارزش انسانها به میزان تقوی آنها است نه به مال ، جاه، مقام،حسب، نصب، موقعیت اجتماعی، رنگ،شکل وصورت وزبان آنها.

وتقوی در درون انسانها است. تعرض به خون ومال وآبروی هر مسلمانی برمسلمان دیگر حرام است که از هر نظر به برادر مسلمان خود آسیب برساند.

کمک کردن به برادر مسلمان:پیامبرصلی الله علیه وسلم می فرماید: هر کس غمی از غمهای این دنیای مؤمن را کم کند وناراحتی را از او بردارد خداوندجل جلاله هم غمی از غمهای قیامت را از دوشش برمی دارد وهر کس به کسی که در امور دنیا تنگ دست است وناتوان سخت نگیرد وآسان بگیرد خداوندجل جلاله برایش در دنیا وآخرت آسان می گیرد وهر کسی هم عیب برادر مسلمانش را بپوشاند وپخش نکند خداوند متعال نیز عیب او را در دنیا وآخرت می پوشاند وخداوندجل جلاله بنده اش را کمک می کند ما دامیکه بنده هم به کمک برادرش بشتابد.

امیدوارم که با تفکر در آیات واحادیث گفته شده وبا استعانت از پروردگار ودور گذاشتن تعصبات حزبی، قومی،قبیلیه ای، منطقیه ای،نژادی،زبانی، و…. درترویج وتثبیت روحیه وفرهنگ اخوت اسلامی در جامعه کوشا باشیم: والله الموفق: