مفتی محمد ابراهیم تیموری / سایت تعلیم الاسلام

 
حضرت رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ «قیام رمضان» یعنی «نماز تراویح» را بیست رکعت اداء فرموده اند و بعد از ایشان، خلفای راشدین؛ حضرت عمر رضی الله عنه، حضرت عثمان رضی الله عنه، حضرت علی رضی الله عنه، سایر صحابۀ کرام، تابعین عِظام، ائمۀ مجتهدین، حضرات مشایخ، اولیای کرام رَحْمَةُ اللهِ عَلَیْهِمْ وغیرُهم بر آن عامل بوده اند. سراسر ممالک اسلامی از چهارده صد سال تا امروز مطابق آن عمل کرده اند و تمامی اُمت اسلام بر آن اجماع و اتفاق دارند. تفصیلات در سطور آینده مذکور است. 
 
دلیل اول: 
(1) ـ  إِبْرَاهِيمُ ابن عُثْمَانَ عَنِ الْحَكَمِ عَنْ مِقْسَمٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يُصَلِّي فِي رَمَضَانَ عِشْرِينَ رَكْعَةً وَالْوِتْرَ.
ترجمه: از حضرت عبد الله بن عباس رضی الله عنهما روایت است که حضرت رسول خدا صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ در رمضان المبارک بیست رکعت تراویح و وتر می خواندند.

(مصنف ابن ابي شيبة: 2/164 حديث 7692 |  المعجم الاوسط للطبراني: 5/324 حديث 5440 |  المعجم الکبير للطبراني: 11/393 حديث 1202 |  المنتخب من مسند عبد بن حميد: ص 218 حديث 653 | السنن الکبري للبيهقي: 2/698 حديث 4286 |  المطالب العالية لابن حجر: 4/425 حديث 598 |  آثار السنن للنيموي مع التعليق الحسن: ص 254 حاشية |  إعلاء السنن للتهانوي: 7/82 |  أدلة الحنفیة من الاحادیث النبویة للبهلوی: ص 227 حدیث 614 |  زجاجة المصابیح: 1/366 |  فتح باب العنایة للقاری: 1/ 342)
 
درجۀ صحت این حدیث:
این حدیث شریف سنداً حسن می باشد، (إعلاء السنن للتهانوي: 7/82 حاشيه، باب التراويح  |  فتاوی دار العلوم دیوبند (عزیز الفتاوی): 1/262 چاپ دار اشاعت کراچی، سال 2001 میلادی  |  تجلیات صفدر از مولانا محمد امین صفدر اُوکارْوِی: 3/169 و 184 و 186 و 245 و 306 و 311 مکتبۀ امدادیه، مُلتان) اما در موجودیت شواهد و مؤیدات دیگر مطابق با اصول حدیث در درجۀ حدیث صحیح قرار می گیرد. 

بلکه مطابق اصول احناف کَثَرَهُمُ اللهُ سَوَادَهُمْ این حدیث در درجۀ حدیث متواتر قرار گرفته بعد از آن دیگر نیازی برای اسناد آن نمی باشد. (قواعد فی علوم الحدیث للتهانوی العثمانی: ص 62  و 32)
 
 
 
دلیل دوم: 
(2) ـ  عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ قَالَ خَرَجَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ذَاتَ لَيْلَةٍ فِي رَمَضَانَ فَصَلَّى النَّاسَ أَرْبَعَةً وَعِشْرِينَ رَكْعَةً وَأَوْتَرَ بِثَلاثَةٍ.
ترجمه: حضرت جابر بن عبد الله رضی الله عنه روایت می کند که حضرت رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شبی در ماه رمضان تشریف آوردند و مردم را چهار رکعت (فرض) و بیست رکعت (تراویح) و سه رکعت وتر، نماز دادند.

(تاریخ جرجان للمحدث الإمام فی الجرح والتعدیل ألسَّهمی: ص 316 و 317 باب حرف العين |  المشيخة البغدادية لأبي طاهر السلفي: ص 29 حدیث 223 الجزء التاسع)
 
درجۀ صحت این حدیث:
این حدیث شریف گرچه به اعتبار سند در مرتبۀ حسن می باشد، اما در موجودیت شواهد و مُؤیِّدات دیگر مطابق با اصول حدیث در درجۀ «حدیث صحیح» قرار می گیرد. بلکه این حدیث مطابق اصول احناف کَثَرَهُمُ اللهُ سَوَادَهُمْ در درجۀ حدیث متواتر قرار گرفته بعد از آن دیگر نیازی برای اسناد آن نمی باشد. (قواعد فی علوم الحدیث للتهانوی العثمانی: ص 62 و 32)
 
  
دلیل سوم: 
(3) ـ  عَنْ أُبَيِّ بْنِ كَعْبٍ أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ أَمَرَ أُبَيَّ بْنَ كَعْبٍ أَنْ يُصَلِّيَ بِاللَّيْلِ فِي رَمَضَانَ. فَقَالَ: إِنَّ النَّاسَ يَصُومُونَ النَّهارَ وَلَا يُحسِنُونَ أن يَقرَءُوا، فَلَوْ قَرَأْتَ الْقُرْآنَ عَلَيْهِمْ بِاللَّيْلِ... فَصَلَّى بِهِمْ عِشْرِينَ رَكْعَةً.
ترجمه: از حضرت اُبَی بن کَعْب رضی الله عنه روایت است که امیر المؤمنین عمر بن خطاب رضی الله عنه به وی حکم داد تا در شب های رمضان، مردم را نماز بدهد، و فرمود: مردم تمام روز، روزه می گیرند و قادر نیستند به خوبی قرائت کنند، اگر آنها را در شب نماز بدهی و قرآن را به آنها بشنوانی، نیکو خواهد بود ... حضرت اُبَیْ بن کَعْب رضی الله عنه بعد از آن مردم را بیست رکعت نماز تراویح می داد. (مسند احمد بن منیع؛ به حوالۀ إتحاف الخيرة المهرة بزوائد المسانيد العشـرة للبوصيري الكناني الشافعي: 2/384 حدیث 1726 |  الاحادیث المختارة: 3/367 حدیث 1161 |  کنز العمال: 8/409 حدیث 23471)
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  راویان این حدیث همگی ثقات بوده و این حدیث شریف صحیح است. (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 25)
 
 دلیل چهارم: 
(4) ـ  حَدَّثَنَا عَلِيٌّ، أنَا ابْنُ أَبِي ذِئْبٍ، عَنْ يَزِيدَ بْنِ خُصَيْفَةَ، عَنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ:كَانُوا يَقُومُونَ عَلَى عَهْدِ عُمَرَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ بِعِشْرِينَ رَكْعَةً، وَإِنْ كَانُوا لَيَقْرَءُونَ بِالْمِئِينَ مِنَ الْقُرْآنِ.
ترجمه: حضرت سائب رضی الله عنه می فرماید: صحابۀ کرام در زمانۀ خلافت حضرت عمر رضی الله عنه در ماه مبارک رمضان، بیست رکعت نماز تراویح می خواندند، و در آن سوره های صد صد آیتی را قرائت می نمودند.( مسند ابن الجعد: ص 413 حدیث 2825 | مختصر اختلاف العلماء للطحاوی: 1/312)
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  راویان این حدیث شریف همه از راویان صحیح بخاری و صحیح مُسلِم شریف اند، و این حدیث مطابق شروط صحت امام بخاری و امام مسلم صحیح می باشد. (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 25)
 
 

دلیل پنجم: 
(5) ـ  عَنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ: كَانُوا يَقُومُونَ عَلَى عَهْدِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ بِعِشْرِينَ رَكْعَةً. قَالَ: وَكَانُوا يَقْرَءُونَ بِالْمِئِينِ، وَكَانُوا يَتَوَكَّئُونَ عَلَى عِصِيِّهِمْ فِي عَهْدِ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ مِنْ شِدَّةِ الْقِيَامِ.
ترجمه: حضرت سائب رضی الله عنه می فرماید: صحابۀ کرام در زمانۀ خلافت حضرت عمر رضی الله عنه (و حضرت عثمان رضی الله عنه) در ماه مبارک رمضان، بیست رکعت تراویح می خواندند. قاریان سوره های صد صد آیتی را قرائت می کردند، و مردم به سبب طول قیام در دورۀ خلافت حضرت عثمان رضی الله عنه با تکیه بر عصاهای خویش ایستاده می شدند. (السنن الکبری للبیهقی: 2/698 و 699 حدیث 4288 | قيام الليل للمروزي: ص 80 | فضائل الاوقات للبیهقی: ص 276 حدیث 127 | عمدة القاری للعینی: 11/127 | أدلة الحنفیة من الاحادیث النبویة للبهلوی: ص 227 حدیث 613 | آثار السنن للنیموی: ص 250 حدیث 778 | إعلاء السنن للتهانوی: 7/69 حدیث 1821 | بذل المجهود فی حل سنن أبی داود: 3/19 تحت حدیث 1377)
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  راویان این حدیث شریف همه ثقات و عادل هستند و این حدیث شریف صحیح است. بسیاری از امامان فن حدیث و حُفاظ حدیث مانند امام نَوَوی، امام ابن العراقی، امام سیوطی، علامه نیموی، علامه تهانَوی، علامه بهلَوی و علامه اعظمی رَحِمَهُمُ الله آن را صحیح قرار داده اند. (آثار السنن للنیموی: ص 251 حدیث 778  |  إعلاء السنن للتهانوی: 7/69 حدیث 1821 |  أدلة الحنفیة من الاحادیث النبویة للبهلوی: ص 227 حدیث 613  |  سیر أعلام النبلاء للذهبی: 1/401 حاشیه |  بذل المجهود فی حل سنن أبی داود: 3/19 تحت حدیث 1377 |  معارف السنن: 5/542 |  رکعات تراویح: ص 63 بحوالۀ درس ترمذی: 2/657 حاشیه)
 

دلیل ششم: 
(6) ـ  حَدَّثَنِي يَزِيدُ بْنُ خُصَيْفَةَ، عَنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ: كُنَّا نَقُومُ فِي زَمَانِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ بِعِشْرِينَ رَكْعَةً وَالْوِتْرِ.
ترجمه: حضرت سائب رضی الله عنه می فرماید که ما (صحابۀ کرام) در زمان خلافت حضرت عم رضی الله عنه بیست رکعت تراویح و وتر می خواندیم. (معرفة السنن والآثار للبیهقی: 4/42 حدیث 5409 |  إعلاء السنن للتهانوی: 7/69 حدیث 1821 |  فتح باب العنایة للقاری: 1/ 342)
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث شریف صحیح است. امام سُبکی، امام علی قاری هِرَوی، علامه تَهانَوی، علامه بهلَوی و علامه اعظمی رَحِمَهُمُ الله آن را صحیح قرار داده اند. (إعلاء السنن للتهانوی: 7/69 حدیث 1821 |  أدلة الحنفیة من الاحادیث النبویة للبهلوی: ص 227 حدیث 613 |  رکعات تراویح: ص 63 بحوالۀ درس ترمذی: 2/657) 
 
 دلیل هفتم: 
(7) ـ  وَرَوَى مَالِكٌ مِنْ طَرِيقِ يَزِيدَ بْنِ خُصَيْفَةَ عَنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ عِشْرِينَ رَكْعَةً.
ترجمه: امام مالک رضی الله عنه از طریق ابن خُصَیْـفَه از حضرت سائب رضی الله عنه روایت می کند که در دورة خلافت فاروقی رضی الله عنه نماز تراویح بیست رکعت خوانده می شد. (فتح الباری لابن حجر: 4/253 |  نیل الاوطار: 3/65 تحت حدیث 946)

 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  راویان فوق این حدیث شریف از راویان صحیح بخاری و صحیح مسلم شریف اند، و این حدیث مطابق شروط صحت امام بخاری و امام مسلم صحیح می باشد. عین همین سند در بخاری شریف و مسلم شریف موجود است. (صحیح البخاری: 3/103 حدیث 2323 |  صحیح مسلم: 3/1204 حدیث 1576)
 
 

دلیل هشتم: 
(8) ـ  عَنِ السَّائِبِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ ... وَكَانَ الْقِيَامُ عَلَى عَهْدِ عُمَرَ ثَلَاثَةً وَعِشْرِينَ رَكْعَةً.
ترجمه: حضرت سائب رضی الله عنه می فرماید که در عهد حضرت عمر رضی الله عنه سه رکعت (وتر) و بیست رکعت (تراویح) خوانده می شد. (مصنف عبد الرزاق: 4/261 حدیث 7733 كِتَابُ الصِّيَامِ؛ بَابُ قِيَامِ رَمَضَانَ) 
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث شواهد و مؤیِّدات بسیار دارد، لذا در موجودیت آنها صحیح و حُجَّت می باشد.
 

دلیل نُهم: 
(9) ـ  وَقَالَ مُحَمَّدُ بْنُ كَعْبٍ الْقُرَظِيُّ: كَانَ النَّاسُ يُصَلُّونَ فِي زَمَانِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ فِي رَمَضَانَ عِشْرِينَ رَكْعَةً يُطِيلُونَ فِيهَا الْقِرَاءَةَ وَيُوتِرُونَ بِثَلَاثٍ.
ترجمه: تابعی جلیل القدر حضرت محمد بن کَعْب قُرَظِی رحمه الله می فرماید؛ مردم (صحابه و تابعین) در زمان حضرت عمر رضی الله عنه بیست رکعت تراویح می خواندند ... و سه رکعت وتر. ( قیام رمضان للمروزی: ص 220)
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث شریف صحیح است. (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 29 تا 31)
 

 
دلیل دهم: 
(10) ـ  عَنْ يَزِيدَ بْنِ رُومَانَ أَنَّهُ قَالَ: كَانَ النَّاسُ يَقُومُونَ فِي زَمَانِ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ بِثَلاَثَةٍ وَعِشْرِينَ رَكْعَةً في رمضان. 
ترجمه: حضرت ابن رومان رحمه الله روایت می کند که مردم (صحابه و تابعین) در زمان خلافت حضرت عمر رضی الله عنه در ماه رمضان، بیست و سه رکعت می خواندند. (بیست رکعت نماز تراویح و سه رکعت نماز وتر). (موطا مالک: 1/110 حدیث 281 |  آثار السنن للنیموی: ص 253 حدیث 779 |  أدلة الحنفیة من الاحادیث النبویة للبهلوی: ص 227 حدیث 615)
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث مُرْسَل قوی است (أدلة الحنفیة من الاحادیث النبویة للبهلوی: ص 227 حدیث 615 |  بذل المجهود فی حل سنن أبی داود: 3/20 تحت حدیث 1377) و صحیح است و همچنین شواهد و مؤیِّدات بسیار دارد، لذا نزد همۀ علمای اسلام حُجَّت می باشد.
 
دلیل یازدهم: 
(11) ـ  عَنْ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ، أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ أَمَرَ رَجُلًا يُصَلِّي بِهِمْ عِشْرِينَ رَكْعَةً.
ترجمه: حضرت یحیی بن سعید رحمه الله می فرماید که امیر المؤمنین حضرت عمر بن خطاب رضی الله عنه شخصی را حکم نمود تا مردم را بیست رکعت نماز بدهد. (مصنف ابن ابی شیبة: 2/163 حدیث 7682 |  آثار السنن للنیموی: ص 253 حدیث 780)
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث مُرْسَل قوی است (آثار السنن للنیموی: ص 253 حدیث 780 |  بذل المجهود: 3/20 تحت حدیث 1377) و راویان آن همگی ثقات می باشند (إعلاء السنن للتهانوی: 7/70 حدیث 1822 باب التراویح) و همچنین شواهد و مؤیِّدات بسیار دارد، لذا نزد همۀ علمای اسلام حجت می باشد.
 

دلیل دوازدهم: 
(12) ـ  عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ بْنِ رُفَيْعٍ قَالَ: كَانَ أُبَيُّ بْنُ كَعْبٍ يُصَلِّي بِالنَّاسِ فِي رَمَضَانَ بِالْمَدِينَةِ عِشْرِينَ رَكْعَةً، وَيُوتِرُ بِثَلَاثٍ.
ترجمه: حضرت عبد العزیز بن رُفَيْع رحمه الله روایت می کند که حضرت اُبَی بن کَعْب رضی الله عنه در ماه رمضان در مدینۀ منوره مردم را بیست رکعت نماز (تراویح) می داد و سه رکعت وتر. (مصنف ابن ابي شيبة: 2/163 حديث 7684 |  آثار السنن مع التعليق الحسن للنيموي: ص 253 حديث 781 |  إعلاء السنن للتهانوي: 7/70 حديث 1823)
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث مُرْسَل قوی است (آثار السنن للنیموی: ص 253 حدیث 781  |  إعلاء السنن للتهانوی: 7/70 حدیث 1823 |  سير أعلام النبلاء: 1/401 حاشيه  |  بذل المجهود فی حل سنن أبی داود: 3/20) و شواهد و مؤیِّدات بسیار دارد، لذا نزد همۀ علمای اسلام حجت می باشد.
 
 

دلیل سیزدهم: 
(13) ـ  عَنِ الْحَسَنِ، أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ جَمَعَ النَّاسَ عَلَى أُبَيِّ بْنِ كَعْبٍ، فَكَانَ يُصَلِّي لَهُمْ عِشْرِينَ رَکعَةً. 
ترجمه: از حضرت حسن بصری رحمه الله روایت است که امیر المؤمنین حضرت عمر بن خطاب رضی الله عنه مردم را بر حضرت اُبَی بن کَعْب رضی الله عنه جمع نمود (تا در شب های رمضان، مردم را نماز بدهد). حضرت اُبَی بن کَعْب رضی الله عنه بعد از آن مردم را بیست رکعت نماز تراویح می داد. (جامع المسانيد والسُّنَن لابن کثیر: 1/86 حدیث 31  |  سير اعلام النبلاء للذهبي: 3/242 |  سنن ابي داؤد: 2/65 حديث 1429 |  بذل المجهود في حل أبي داود: 6/121 حاشيه |  الهدی النبوی الصحیح فی صلاة التراویح للشیخ الصابونی: ص 56  |  تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 32 و 33)
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  راویان این حدیث شریف همگی ثقات هستند (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 33) و صحیح است و شواهد و مؤیِّدات بسیار دارد، لذا نزد همۀ علمای اسلام حُجّت می باشد.
 
 

دلیل چهاردهم:
(14) ـ  حَدَّثَنِیْ زَیْدُ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ اَبِیْهِ عَنْ جَدِّهِ عَنْ علیٍّ اَنَّهُ اَمَرَ اَّلذِیْ یُصَلِّیَ بِالنَّاسِ صَلَاةَ اْلقِیَامِ فِیْ شَهْرِ رَمَضَانَ، اَنَ يُصَلِّي لَهُمْ عِشْرِينَ رَكْعَةً یُسَلِّمُ فِی کُلِّ رَکْعَتَیْنِ وَ یُرَاوِحُ مَا بَیْنَ کُلِّ اَرْبَعَ رَکَعَاتٍ فَیَرْجِعُ ذُو الْحَاجَةِ وَیَتَوَضَّأُ الرَّجُلُ، وَأنْ یُّؤتِرَ بِهِمْ مِنْ آخِرِ اللَّیْلِ حِیْنَ الْاِنْصِرَافِ. 
ترجمه: حضرت زَیْد رحمه الله از پدر بزرگوار خود حضرت امام زین العابدین رحمه الله و آنجناب از پدر بزرگوار خود حضرت امام حُسین رضی الله عنه نواسۀ حضرت رسول خدا صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ روایت می کند که امیر المؤمنین علی مرتضی رضی الله عنه به شخصی که او را مامور امامت نماز تراویح گردانیده بود امر نمود تا مردم را در ماه رمضان بیست رکعت نماز (تراویح) بدهد، و بعد از هر دو رکعت سلام بگرداند، و بین هر چهار رکعت به خاطر استراحت به اندازه ای وقفه نماید تا کسی که حاجت دارد رفته رفع حاجت و تجدید وضو نماید. و (همچنین او را امر کرد تا) وتر را در آخر بخواند. (مسند الامام زید بن علی: ص 139 چاپ بیروت و ص133 چاپ لاهور. بَابُ الْقِيَامِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ)
 

درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  راویان این حدیث شریف، همه از اهل بیت حضرت رسول الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ می باشند.
 

 
دلیل پانزدهم:
(15) ـ  عَنْ أَبِي عَبْدِ الرَّحْمَنِ السُّلَمِيِّ، عَنْ عَلِيٍّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: دَعَا الْقُرَّاءَ فِي رَمَضَانَ فَأَمَرَ مِنْهُمْ رَجُلًا يُصَلِّي بِالنَّاسِ عِشْرِينَ رَكْعَةً. قَالَ: وَكَانَ عَلِيٌّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ يُوتِرُ بِهِمْ. 
ترجمه: حضرت ابو عبد الرحمن سُلَمِی رحمه الله روایت می کند که حضرت امیر المؤمنین علی رضی الله عنه در ماه رمضان المبارک قاریان را نزد خود خواسته و یکی از آنها را حکم داد تا مردم را بیست رکعت نماز بدهد. و امیر المؤمنین حضرت علی رحمه الله رضی الله عنه نماز وتر را خود امامت می کرد. (السنن الکبری للبیهقی: 2/ 699 حدیث 4291 |  آثار السنن مع التعلیق الحسن للنیموی: ص 254)
 
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث شریف قابل استدلال و حجت بوده (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 38 تا 40) شواهد و مؤیِّدات بسیار دارد، لذا در موجودیت آنها حدیث صحیح می گردد.
 
 
دلیل شانزدهم:
(16) ـ  عَنِ ابْنِ أَبِي الْحَسْنَاءِ، أَنَّ عَلِيًّا أَمَرَ رَجُلًا يُصَلِّي بِهِمْ فِي رَمَضَانَ عِشْرِينَ رَكْعَةً.
ترجمه: حضرت ابو الحَسْناء رحمه الله روایت می کند که امیر المؤمنین حضرت علی رضی الله عنه شخصی را امر داد تا مردم را در ماه رمضان بیست رکعت تراویح بدهد. (مصنف ابن ابی شیبة: 2/163 حدیث 7681 |  آثار السنن مع التعلیق الحسن: ص 255 | إعلاء السنن للتهانوی: 7/77  |  مختصر اختلاف العلماء للطحاوی: 1/312 |  مجموعة الرسائل للعلامة القاسم بن قُطلُوبُغا: ص 241)
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث شریف در درجۀ حسن قرار دارد. (إعلاء السنن للتهانوی: 7/88 باب التراویح) و در موجودیت شواهد و مؤیِّدات موجودۀ بسیار در درجۀ حدیث صحیح قرار می گیرد. 
 
 
دلیل هفدهم:
حضرت عبد الله بن مسعود رضی الله عنه از سابقین اولین و ششمین فردی است که اسلام آورد و از کسانی بود که همیشه در خدمت حضرت رسول الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ می بود. حضرت زَیْد بن وَهْب رحمه الله می فرماید: 
(17) ـ  كَانَ عَبْدُ اللهِ بْنُ مَسْعُودٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ يُصَلِّي بِنَا فِي شَهْرِ رَمَضَانَ فَيَنْصَرِفُ وَعَلَيْهِ لَيْلٌ. قَالَ الْأَعْمَشُ: كَانَ يُصَلِّي عِشْرِينَ رَكْعَةً وَيُوتِرُ بِثَلَاثٍ.
ترجمه: چون حضرت عبد الله بن مسعود رضی الله عنه ما را در ماه رمضان تراویح داده به خانه بر می گشت، شب هنوز باقی بود. راوی حدیث حضرت اَعْمَش رحمه الله می گوید: حضرت عبد الله بن مسعود رضی الله عنه بیست رکعت نماز تراویح و سه رکعت نماز وتر می خواند. (قيام رمضان للمَرْوَزِي: ص 221 |  عمدة القاری شرح صحیح البخاری للعینی: 11/127)
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  راویان این حدیث شریف همه از راویان صحیح بخاری و صحیح مسلم شریف اند، و این حدیث مطابق شروط صحت امام بخاری و امام مسلم صحیح می باشد. (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص۴۴)
 
 
دلیل هژدهم:
حضرت عطاء رحمه الله تابعی جلیل القدر است. او به شرف زیارت دو صد تن از اصحاب کرام حضرت رسول الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نائل آمده است. (تهذیب التهذیب لابن حجر: 7/200 عطاء بن ابی رباح، شمارۀ 385) حضرت عطاء رحمه الله می فرماید: 
(18) ـ  عَنْ عَطَاءٍ، قَالَ: أَدْرَكْتُ النَّاسَ وَهُمْ يُصَلُّونَ ثَلَاثًا وَعِشْرِينَ رَكْعَةً بِالْوِتْرِ.
ترجمه: من مردم (صحابۀ کرام و تابعین) را دریافتم و آنها بیست رکعت تراویح و سه رکعت وتر می خواندند. (مصنف ابن ابی شیبة: 2/163 حدیث 7688 |  آثار السنن للنیموی: ص 253 حدیث 782)
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  راویان این حدیث شریف همه از راویان صحیح بخاری و صحیح مسلم شریف اند، و این حدیث مطابق شروط صحت امام بخاری و امام مسلم صحیح می باشد. (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 46)
 
 
دلیل نزدهم:
حضرت ابراهیم نَخَعِی رحمه الله مفتی مشهور و نامدار شهر کوفه بود. حضرت ابراهیم نَخَعِی رحمه الله می فرماید: 
(19) ـ  أَنَّ النَّاسَ كَانُوا يُصَلُّونَ خَمْسَ تَرْوِيحَاتٍ فِي رَمَضَانَ.
ترجمه: مردم (صحابه و تابعین) در ماه رمضان، پنج «ترویحه» (بیست رکعت نماز) می خواندند. (کتاب الآثار للامام ابی حنیفة بروایة ابی یوسف: ص 41 حدیث 211)
(*) استراحت بين چهار رکعت نماز و چهار رکعت بعدی اش را یک «ترویحه» می گویند.
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث در صحت مطابق شروط صحت امام بخاری و امام مسلم صحیح می باشد. (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 46 و 47) 
 
 
دلیل بیستم:
حضرت شُتَیْر بن شَکَل رحمه الله تابعی مشهور و شاگرد امیر المؤمنین حضرت علی مرتضی رضی الله عنه است. وی همچنین از حضرت عبد الله بن مسعود، حضرت اُمِّ حبیبه و حضرت حَفْصَه رضی الله عنهم روایت می کند. دربارۀ او روایت است که: 
(20) ـ  عَنْ شُتَيْرِ بْنِ شَكَلٍ، وَكَانَ مِنْ أَصْحَابِ عَلِيٍّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّهُ كَانَ يَؤُمُّهُمْ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ بِعِشْرِينَ رَكْعَةً، وَيُوتِرُ بِثَلَاثٍ.
ترجمه: حضرت شُتَیْر بن شَکَل رحمه الله که از هم نشینان حضرت علی رضی الله عنه است، مردم را در ماه مبارک رمضان، بیست رکعت تراویح و سه رکعت وتر نماز می داد. (السنن الکبری للبیهقی: 2/ 699 حدیث 4290 |  مصنف ابن ابی شیبة: 2/163 حدیث 7680 |  آثار السنن مع التعلیق الحسن للنیموی: ص 255)
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث به اعتبار صحت در درجۀ حسن می باشد (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 46) و در موجودیت مُؤیّدات و شواهد مطابق اصول حدیث در درجۀ «صحیح» قرار می گیرد. (قواعد فی علوم الحدیث للتهانوی:  ص 34 و 78 و 80  |  تدريب الراوي: 1/191 النوع الثانی: الحسن)
 
 
دلیل بیست ویکم:
حضرت ابو الْبَخْتَری رحمه الله در اهل کوفه مقام بزرگی دارا بود و در علم، شاگرد حضرت عبد الله بن عباس رضی الله عنه، حضرت عمر رضی الله عنه، حضرت ابو سعید خُدری رضی الله عنه و غیره می باشد. دربارۀ حضرت ابو الْبَخْتَری رحمه الله روایت است: 

(21) ـ  أَنَّهُ كَانَ يُصَلِّي خَمْسَ تَرْوِيحَاتٍ فِي رَمَضَانَ، وَيُوتِرُ بِثَلَاثٍ.
ترجمه: حضرت ابو الْبَخْتَری رحمه الله در رمضان پنج «ترویحه» (بیست رکعت تراویح) و سه رکعت وتر می خواند.( مصنف ابن ابی شیبة: 2/163 حدیث 7686 |  آثار السنن مع التعلیق الحسن: ص 255 |  إعلاء السنن للتهانوی: 7/77)
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث به اعتبار صحت در درجۀ حسن می باشد (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 46) و در موجودیت مُؤیِّدات و شواهد مطابق اصول حدیث در درجۀ «صحیح» قرار می گیرد.
 
 
دلیل بیست و دوم:
حضرت سُوَیْد بن غَفَلَه رحمه الله تابعی مشهور است. به زیارت حضرت ابوبکر رضی الله عنه، حضرت عمر رضی الله عنه، حضرت عثمان رضی الله عنه، حضرت علی رضی الله عنه، حضرت عبد الله بن مسعود رضی الله عنه و سایر صحابۀ کرام نائل آمده و از آن بزرگان روایت کرده است. حضرت ابو الْخَصِیْب رحمه الله می گوید: 

(22) ـ  كَانَ يَؤُمُّنَا سُوَيْدُ بْنُ غَفَلَةَ فِي رَمَضَانَ فَيُصَلِّي خَمْسَ تَرْوِيحَاتٍ عِشْرِينَ رَكْعَةً. 
ترجمه: حضرت سُوَیْد بن غَفَلَه رحمه الله در ماه رمضان، ما را پنج «ترویحه» یعنی بیست رکعت نماز می داد. (السنن الکبری للبیهقی: 2/ 699 حدیث 4290 |  آثار السنن للنیموی: ص 253 حدیث 783 |  إعلاء السنن للتهانوی: 7/77 |  أدلة الحنفیة من الاحادیث النبویة للبهلوی: ص 227 حدیث 616)
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث به اعتبار صحت در درجۀ حسن می باشد (إعلاء السنن للتهانوی: 7/77 |  أدلة الحنفیة من الاحادیث النبویة للبهلوی: ص 227 حدیث 616 |  آثار السنن للنیموی: ص 253 حدیث 783 |  بذل المجهود فی حل سنن أبی داود: 3/20) و در موجودیت مُؤیّدات و شواهد مطابق اصول حدیث در درجۀ «صحیح» قرار می گیرد.
 
 
دلیل بیست و سوم:
حضرت ابنِ اَبِیْ مُلَیْکَه رحمه الله تابعی جلیل القدر است. وی به زیارت سی تن از صحابۀ کرام مشرَّف شده است. حضرت نافع بن عبد الله بن عمر رضی الله عنهما می گوید: 

(23) ـ  كَانَ ابْنُ أَبِي مُلَيْكَةَ يُصَلِّي بِنَا فِي رَمَضَانَ عِشْرِينَ رَكْعَةً.
ترجمه: حضرت ابنِ اَبِیْ مُلَیْکَه رحمه الله در ماه رمضان، ما را بیست رکعت نماز می داد. (مصنف ابن ابی شیبة: 2/163 حدیث 7683 |  آثار السنن للنیموی: ص 253 حدیث 784)
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث شریف صحیح است (أدلة الحنفیة من الاحادیث النبویة للبهلوی: ص 228 حدیث 617 |  آثار السنن للنیموی: ص 253 و 254 حدیث 784 |  بذل المجهود فی حل سنن أبی داود: 3/20) بلکه در صحت مطابق شروط صحت امام بخاری و امام مسلم صحیح می باشد. (تراویح، بیست رکعت سنت مؤکده است، از مولانا الیاس گُمَّن: ص 49)
 
 
دلیل بیست و چهارم:
حضرت سعید بن جُبَیْر رحمه الله از کِبار تابعین است. از حضرت عبد الله بن عباس رضی الله عنه، حضرت عبد الله بن زبیر رضی الله عنه، حضرت عبد الله بن عمر رضی الله عنه، حضرت عدی بن حاتم رضی الله عنه و غیره صحابۀ کرام حدیث اخذ کرده است. حضرت سعید بن جُبَیْر رحمه الله مقام علمی بخصوصی در میان اهل کوفه دارا بود. حَجَّاج بن یوسف ثَقَفِی وی را ظلماً به قتل رسانید. اسماعیل بن عبد الملک رحمه الله دربارۀ وی می گوید: 

(24) ـ  كَانَ سَعِيدُ بْنُ جُبَيْرٍ يَؤُمُّنَا فِي شَهْرِ رَمَضَانَ، فَكَانَ يَقْرَأُ بِالْقَرَاءَتَيْنِ جَمِيعًا، يَقْرَأُ لَيْلَةً بِقِرَاءَةِ ابْنِ مَسْعُودٍ فَكَانَ يُصَلِّي خَمْسَ تَرْوِيحَاتٍ. 
ترجمه: حضرت سعید بن جُبَیْر رحمه الله در ماه مبارک رمضان، ما را نماز می داد. وی هر دو قرائت را می خواند. یک شب قرائت عبد الله بن مسعود رضی الله عنه را می خواند (و شب دیگر، قرائت حضرت عثمان رضی الله عنه را ). وی پنج «ترویحه» (بیست رکعت) نماز می داد. (مصنف عبد الرزاق: 4/266 حدیث 7749 كِتَابُ الصِّيَامِ؛ بَابُ قِيَامِ رَمَضَانَ)
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث به اعتبار صحت در موجودیت مُؤیّدات و شواهد بسیار مطابق اصول حدیث در درجۀ «صحیح» قرار می گیرد.
 
 
دلیل بیست و پنجم:
حضرت علی بن رَبِیْعَه رحمه الله، شاگرد امیر المؤمنین حضرت علی رضی الله عنه، حضرت مُغِیْرَه بن شَعْبَه رضی الله عنه، حضرت سَمُرَه بن جُنْدُب رضی الله عنه و سایر صحابۀ جلیل القدر است. حضرت سعید بن عُبَید رحمه الله می فرماید: 

(25) ـ  أَنَّ عَلِيَّ بْنَ رَبِيعَةَ كَانَ يُصَلِّي بِهِمْ فِي رَمَضَانَ خَمْسَ تَرْوِيحَاتٍ، وَيُوتِرُ بِثَلَاثٍ.

ترجمه: حضرت علی بن رَبِیْعَه رحمه الله مردم را در ماه مبارک رمضان پنج «ترویحه» (بیست رکعت تراویح) و سه رکعت وتر نماز می داد. (مصنف ابن ابی شیبة: 2/163 حدیث 7690 |  آثار السنن للنیموی: ص 254 حدیث 785 |  إعلاء السنن للتهانوی: 7/77 س 20 و 21)
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث صحیح است. (آثار السنن للنیموی: ص 254 حدیث 785 |  إعلاء السنن للتهانوی: 7/77 س 20 و 21 |  بذل المجهود فی حل سنن أبی داود: 3/20)  
 
 
دلیل بیست و ششم:
(26) ـ  عَنِ الْحَارِثِ أَنَّهُ كَانَ يَؤُمُّ النَّاسَ فِي رَمَضَانَ بِاللَّيْلِ بِعِشْرِينَ رَكْعَةً وَ يُوتِرُ بِثَلَاثٍ.
ترجمه: از حضرت حارث رحمه الله روایت است که وی مردم را در ماه مبارک رمضان بیست رکعت تراویح و سه رکعت وتر نماز می داد.( مصنف ابن ابی شیبة: 2/163 حدیث 7685)
 
درجۀ صحت این حدیث:
(*) -  این حدیث به اعتبار صحت در موجودیت مُؤیّدات و شواهد بسیار مطابق اصول حدیث در درجۀ «صحیح» قرار می گیرد.
 
 
(( اجماع صحابۀ کرام بر بیست رکعت تراویح ))
 
 
دلیل بیست و هفتم:
اصحاب کرام حضرت رسول اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بر بیست رکعت تروایح اجماع دارند و علمای بزرگ اهل سنت و جماعت بر این اجماع تصريح نموده اند.

(27) ـ  امام فقیه محدث اصولی علامه علی قاری هِرَوِی حنفی رحمه الله (متوفی 1014 هـ ق) می نویسد: 
أَجْمَعَ الصَّحَابَةُ عَلَى أَنَّ التَّرَاوِيحَ عِشْرُونَ رَكْعَةً. (مرقاة).  فَصَارَ إجمَاعاً. (شرح النقایة).
ترجمه: صحابۀ کرام رضی الله عنهم اجمعین اجماع دارند که تراویح بیست رکعت است (مرقاة المفاتیح شرح مشکاة المصابیح: 3/973). بیست رکعت تراویح مسئلۀ اجماعی می باشد. (شرح النقایة: 1/342 فصل فی التراویح)
 
دلیل بیست و هشتم:
(28) ـ  امام فقيه محدث لُغَوی نحوی اصولی علامه سیّد مرتضی زُبَیْدِی حنفی رحمه الله (متوفی 1205 هـ ق) می نویسد: 
وَبِالإجمَاعِ الَّذِی وَقَعَ فِی زَمَنِ عُمَرَ، أخَذَ أبُوحَنِیفَةَ وَالنَّوَوِیُّ وَالشَّافِعِیُّ وَ أحمَدُ وَالجُمهُورُ.
ترجمه: امام ابوحنیفه رحمه الله و امام شافعی رحمه الله و علامه نَوَوِی رحمه الله و جمهور علمای اُمت بر اجماعی که در زمان حضرت عمر رضی الله عنه واقع شد قائل می باشند. (اتحاف سادة المتقین: 3/422  |  تجلیات صفدر: 3/328)
 
دلیل بیست و نُهم:
(29) ـ  علامۀ محدث ابن عبد البرّ رحمه الله فقیه و محدث معروف مالکی (متوفی 463 هـ ق) دربارۀ بیست رکعت تراویح می نویسد: 

وَهُوَ الصَّحِيحُ عَنْ أُبَيِّ بْنِ كَعْبٍ مِنْ غَيْرِ خِلَافٍ مِنَ الصَّحَابَةِ. 
ترجمه: و این بیست رکعت تراویح به روایت صحیح از حضرت اُبی بن کَعب رضی الله عنه ثابت است بدون هیچ مخالفتی بین صحابۀ کرام. (الاستذکار لابن عبد البر: 2/70 چاپ دار الکتب العلمیة)
 
دلیل سی ام:
(30) ـ  امام محیی الدین بن شرف نَوَوِی رحمه الله فقیه و محدث مشهور شافعی (متوفی 676 هـ ق) دربارۀ نماز تراویح می نویسد:

إعْلَمْ أنَّ صَلَاةَ التَّراوِيْحِ سُنّةٌ بِإتِّفَاقِ الْعُلَمَاءِ، وَهِيَ عِشْرُونَ رَكْعَةً. 
ترجمه: بدان که نماز تراویح به اتفاق علماء سنت است و تعداد آن بیست رکعت می باشد. (کتاب الاذکار للنووی: ص 183)
 
دلیل سی و یکم:
(31) ـ  علامه ابن قدامه رحمه الله فقیه و محدث معروف حنبلی (متوفی 620 هـ ق) می نویسد: 

وَعَنْ عَلِيٍّ، أَنَّهُ أَمَرَ رَجُلًا يُصَلِّي بِهِمْ فِي رَمَضَانَ عِشْرِينَ رَكْعَةً. وَهَذَا كَالْإِجْمَاعِ. 
ترجمه: از حضرت علی رضی الله عنه روایت است که شخصی را حکم داد تا مردم را در رمضان بیست رکعت نماز بدهد. و این مانند اجماع می باشد. (المُغنی لابن القدامة: 2/123 مسألة 1095 مَسْأَلَةَ قِيَامُ شَهْرِ رَمَضَانَ عِشْرُونَ رَكْعَةً)
 
دلیل سی و دوم:
(32) ـ  استاذ المحدثین و فقیه النفس حضرت مولانا رشید احمد گنگوهی رحمه الله (متوفی 1333 هـ ق) در رسالۀ خود «الحق الصریح» می نویسد:
«الحاصل ثبوت بیست رکعت به اجماع صحابه رضی الله عنهم در آخر زمان عمر رضی الله عنه ثابت شد، پس سنت باشد، و کسی که از سنیّت آن انکار کند بر خطاست». (الحق الصریح: ص 14 بحوالۀ تراویح، بیست رکعت سنّت مؤکده است: ص 53 از مولانا الیاس گُمَّن مدّ ظله)
 
 
دلیل سی و سوم:
(33) ـ  علامه قسطلانی شافعی رحمه الله (متوفی 923 هـ ق) در شرح صحیح البخاری خود می نویسد: 
وَقَدْ عَدوا مَا وَقَعَ فِي زَمَنِ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ كالإجْمَاعِ.
ترجمه: و علماء اتفاق صحابه بر بیست رکعت تراویح را که در دوران خلافت حضرت عمر رضی الله عنه به وقوع پیوست، مانند اجماع شمرده اند. (إرشاد الساري لشرح صحيح البخاري للقسطلانی: 3/426)
 
دلیل سی و چهارم:
(34) ـ  علامه منصور بن یونس بهوتی حنبلی (متوفى 1051هـ) می نویسد: 
وَهَذَا فِي مَظنَّةِ الشُّهْرَةِ بِحَضْرَةِ الصَّحَابَةِ فَكَانَ إجْمَاعًا.
ترجمه: این فرمان حضرت عمر رضی الله عنه بر بیست رکعت تراویح در موجودیت صحابۀ کرام صورت گرفت، لذا اجماع می باشد. (كشاف القناع عن متن الإقناع: 1/425 فَصْلٌ التَّرَاوِيحُ سُنَّةٌ مُؤَكَّدَةٌ سَنَّهَا النَّبِيُّ...)
 
 
دلیل سی و پنجم:
(35) ـ  امام فقیه بزرگ علامه علاء الدین کاسانی حنفی رحمه الله (متوفى 587 هـ ق) می نویسد:
أَنَّ عُمَرَ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ جَمَعَ أَصْحَابَ رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ عَلَى أُبَيِّ بْنِ كَعْبٍ فَصَلَّى بِهِمْ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ عِشْرِينَ رَكْعَةً، وَلَمْ يُنْكِرْ أَحَدٌ عَلَيْهِ فَيَكُونُ إجْمَاعًا مِنْهُمْ عَلَى ذَلِكَ.
ترجمه: حضرت عمر رضی الله عنه اصحاب رسول الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ را بر اقتدای اُبی بن کَعْب جمع کرد و آنجناب ایشان را در ماه مبارک رمضان در هر شب بیست رکعت نماز می داد، و هیچ کسی از میان صحابه بر این عمل انکار نکرد. این دلیل اجماع صحابه رضی الله عنهم بر بیست رکعت تراویح می باشد. (بدائع الصنائع للکاسانی: 1/288)
 
 
دلیل سی و ششم:
(36) ـ  امام تقی الدین ابوبکر الحِصْنِی شافعی رحمه الله (متوفی 829 هـ ق) می نویسد: 
فَجَمَعهُمْ عَلَى أبَي رَضِيَ الله عَنهُ وَوَاظَبَ لَهُم عِشْرِينَ رَكْعَة وَأجْمَعَ الصَّحَابَة مَعَهُ عَلَى ذَلِك.
ترجمه: حضرت عمر رضی الله عنه صحابۀ کرام را بر اقتدای اُبَی بن کَعْب جمع کرد و بیست رکعت تراویح را بطور دائمی برای ایشان مقرَّر گردانید و تمامی صحابۀ کرام نیز بر موافقت با آنجناب اجماع نمودند. (كفاية الأخيار في حل غاية الإختصار: 1/89 بَاب الصَّلَوَات المسنونة  |  رکعات تراویح: ص 132)
 
 
(( امامان اربعۀ اهل السنت والجماعت ))
حضرات ائمۀ اربعه رَحْمَةُ اللهِ عَلَیْهِمْ سنن نبی اقدس صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ و سنن خلفای راشدین رضی الله عنهم را با چنان جامعیت و تفصیلی تدوین نموده اند که این مقام، نصیب هیچ کس دیگری از اُمت نگردیده است، و بر همین اساس تمامی اُمت مطابق راهنمائی ایشان بر این سنن پاکیزه عمل می کنند. ائمۀ اربعه رَحْمَةُ اللهِ عَلَیْهِمْ نیز قائل بر بیست رکعت تراویح می باشند و امام مالک رحمه الله قائل به بیست رکعت نماز تراویح و شانزده رکعت نماز نفل است. تفصیل، درج ذیل است. 
 
 
دلیل سی و هفتم:
حضرت امام اعظم ابو حنیفه رحمة الله علیه:
امام فخر الدین قاضی خان حنفی رحمه الله می نگارد:

(37) ـ  عَنْ أَبِیْ حَنِیْفَةَ رَحْمَةُ اللهِ عَلَیْهِ قَالَ: اَلْقِیَامُ فِیْ شَهْرِ رَمَضَانَ سُنَّةٌ ... کُلَّ لَیْلَةٍ سِوَی الْوِتْرِ عِشْرِیْنَ رَکْعَةً خَمْسَ تَرْوِیْحَاتٍ. 
ترجمه: امام ابو حنیفه رحمه الله می فرماید: در ماه مبارک رمضان، علاوه بر وتر، بیست رکعت نماز تراویح در پنج ترویحه سنَّت است. (فتاوی قاضی خان: 1/145 باب التراویح، فصل فی مقدار التراویح، چاپ دار الفکر)
 
 
دلیل سی و هشتم:
حضرت امام مالک بن اَنَس رحمة الله علیه:
امام مالک رحمه الله مطابق یک قول، بیست رکعت تراویح را مستحسن دانسته است، چنانچه علامه ابن رُشْد مالکی رحمه الله می نویسد: 
(38) ـ  فَاخْتَارَ مَالِكٌ فِي أَحَدِ قَوْلَيْهِ... الْقِيَامَ بِعِشْرِينَ رَكْعَةً سِوَى الْوِتْرِ.
ترجمه: امام مالک رحمه الله در یک قول، بیست رکعت تراویح را اختیار نموده است. (بدایة المجتهد لابن رشد: 1/219)

قول دوم امام مالک رحمه الله سی و شش رکعت است که بیست رکعت آن نماز تراویح و شانزده رکعت باقیماندۀ آن نماز نفل می باشد (الحاوی للفتاوی للسیوطی: 1/415 الْمَصَابِيحُ فِي صَلَاةِ التَّرَاوِيحِ) که چهار چهار رکعت در میان چهار ترویحه می خواندند.
 
 
دلیل سی و نُهم:
حضرت امام محمد بن ادریس شافعی رحمة الله علیه: 
(39) ـ  امام شافعی رحمه الله می فرماید: وَأَحَبُّ إِلَيَّ عِشْرُونَ... وَكَذَلِكَ يَقُومُونَ بِمَكَّةَ. 
ترجمه: من بیست رکعت را می پسندم و در مکۀ معظّمه نیز بیست رکعت می خوانند. (قيام رمضان للمَرْوَزِي: ص 222)
امام شافعی رحمه الله در جای دیگری می فرماید: 
(*) ـ  وَهَكَذَا أَدْرَكْتُ بِبَلَدِنَا بِمَكَّةَ يُصَلُّونَ عِشْرِينَ رَكْعَةً. 
ترجمه: من در شهر خود مکه، مردم را بر ادای بیست رکعت تراویح یافتم. (جامع الترمذی: 3/160 حدیث 806 أَبْوَابُ الصَّوْمِ؛ بَابُ مَا جَاءَ فِي قِيَامِ شَهْرِ رَمَضَانَ)
 
 
دلیل چهلم:
حضرت امام احمد بن حنبل رحمة الله علیه:
علامه ابن قُدامۀ حنبلی رحمه الله ترجمان ممتاز فقه حنبلی می نویسد:
(40) ـ  وَالْمُخْتَارُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللهِ، رَحِمَهُ اللهُ، فِيهَا عِشْرُونَ رَكْعَةً. وَبِهَذَا قَالَ الثَّوْرِيُّ، وَأَبُو حَنِيفَةَ، وَالشَّافِعِيُّ.
ترجمه: قول مختار نزد امام ابو عبد الله (احمد بن حنبل)رحمه الله بیست رکعت تراویح است، و امام سفیان ثَوری رحمه الله، امام ابوحنیفه رحمه الله و امام شافعی رحمه الله نیز بر بیست رکعت تراویح قائل اند. (المغنی لابن قدامة الحنبلی: 2/123 مسألة 1094 مَسْأَلَةَ قِيَامُ شَهْرِ رَمَضَانَ عِشْرُونَ رَكْعَةً)
 
 
 
(( حضرات مشایخ عظام و اولیای کرام ))

آن اولیای کرام و مشایخ بزرگواری که در امت مُسْلِمه گذشته اند؛ عمل و اخلاق، کردار و سیرت ایشان برای این امت مشعل راه است. اگر بر زندگانی این اولیای خدا نظری بیندازیم، می بینیم که آن بزرگان نیز بر بیست رکعت نماز تراویح عامل بوده اند که یقیناً دلیل بیست رکعت قيام رمضان است. تصریحات چند تن از این بزرگان را در ذیل درج می کنیم.
 
 
دلیل چهل و یکم:
امام غزالی رحمة الله علیه: 
(40) ـ  وی می فرماید: اَلتَّرَاوِيحُ وَهِيَ عِشرُونَ رَكعَةً وَكَيفِيَّتُهَا مَشهُورَةٌ وَهِيَ سُنَّةٌ مَؤَكَّدَةٌ.
ترجمه: نماز تراویح بیست رکعت است و طریقۀ ادای آن معروف می باشد و نماز تراویح سنّت مؤکده است. (احیاء علوم الدین للغزالی: 1/201 و 202)
 
 
دلیل چهل و دوم:
شیخ عبد القادر جیلانی رحمة الله علیه:
حضرت شیخ عبد القادر جیلانی رحمه الله در کتاب مشهور خود «غُنْيَةُ الطالبين» دربارۀ تراویح می نویسد: 
(42) ـ  صَلَاةُ التَّرَاوِیْحِ سُنَّةُ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَهِیَ عِشْرُوْنَ رَکْعَةً.
ترجمه: نماز تراویح، سنت مبارکة نبی اکرم صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ است، و بیست رکعت می باشد. (غنیةُ الطالبین: ص 267 و 268 بحوالۀ نماز اهل السنت والجماعت: ص 209)