ترجمه، تحقیق و شرح: فیض محمد بلوچ

کتاب طهارت (پاکی و پاکیزگی)

خداوند بلندمرتبه می‌فرماید: 
﴿إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلتَّوَّٰبِينَ وَيُحِبُّ ٱلۡمُتَطَهِّرِينَ) [البقرة: ۲۲۲]
«بی‌گمان خداوند، توبه کاران و پاکان را دوست می‌دارد.» 

و رسول خدا صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «اَلطُّهُـْوُر شَطْرُ الْاِيْماٰنِ» (مسلم)؛

«پاکیزگی، بخش مهمی از ایمان است».

و طهارت و پاکیزگی، اساس و شالوده‌ی عبادت‌ها است؛ از این رو، نماز تنها با طهارت و پاکیزگی درست و صحیح می‌شود. 

رسول خدا صلی الله علیه وسلم می‌فرماید: «مِفْتٰاحُ الْجَنَّةِ اَلصَّلٰاةُ، وَ مِفْتٰاحُ الصَّلٰاةِ اَلطُّهُوْرُ» (مسند احمد)؛

«کلید بهشت، نماز است و کلید نماز، پاکیزگی».

طهارت در لغت به معنای:

«نظافت و پاکیزگی» است؛ و در اصطلاح شرع و فقه، به معنای: «رفع حَدَث (بی‌وضویی و جنابت) و برطرف نمودن نجاست‌ها و ناپاکی‌ها است».

و طهارت، به دو نوع تقسیم می‌گردد: 
طهارت از بی‌وضویی و جنابت (حَدَث)؛ و به این نوع از طهارت، «طهارت حکمی» گفته می‌شود که با وضو یا غسل و یا تیمّم - در صورتی که استعمال آب، مشکل و دشوار باشد - حاصل می‌شود.

طهارت از نجاست‌ها و ناپاکی‌ها؛ و به این نوع از طهارت، «طهارت حقیقی» گفته می‌شود که با وسائل پاک کننده از قبیل: آبِ خالص، خاکِ پاک، سنگ، دباغت و پوست پیرایی برای پاکی و زدودگی پوست مردار، حاصل می‌گردد.]

آب‌ها

آب‌هایی که برای طهارت و پاکیزگی به کار می‌روند و پاکسازی بدان‌ها جایز است، هفت نوع هستند:

۱: آب باران؛ [خداوند بلندمرتبه می‌فرماید: ﴿وَيُنَزِّلُ عَلَيۡكُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ لِّيُطَهِّرَكُم﴾ [الأنفال: ۱۱] 
«و از آسمان، آب بر شما باراند تا بدان شما را (از پلیدی جسمانی) پاکیزه دارد.»]

۲: آب دریا؛ [چون وقتی که درباره‌ی آب دریا از پیامبر  صلی الله علیه وسلم سؤال شد؛ ایشان در پاسخ فرمودند: «هُوَ الطُّهُوْرُ مـٰاؤُهُ وَ اْلحِلُّ مَيْتَتُهُ» (بخاری، مسلم، ترمذی و ابن حبّان)؛ «آب دریا، پاک و پاک کننده و مردار آن، حلال است».]

۳: آب رودخانه؛ [همچون رود سیحون، جیحون، فرات و رود نیل مصر.]

۴: آب چاه؛ [چون در حدیث سهلس آمده است: گفتند: ای فرستاده‌ی خدا! آیا شما به آب چاه «بضاعة» وضو می‌گیرید در حالی که آبِ استعمال شده‌ی مردم و زنان قاعده و کسانی که جنابت دارند در آن است؟ 

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «اَلْمٰاءُ طُهُوْرٌ لٰا يُنَجِّسُهُ شَيْءٌ» (ترمذی و احمد)؛
 «آب، پاکیزه و پاک کننده است و چیزی آن را آلوده نمی‌کند»]

۵ و ۶- آبی که از برف و تگرگ ذوب شده باشد.
 [ابوهریرهس ‌گوید: هر وقت پیامبر صلی الله علیه وسلم در نماز تکبیرة الاحرام را می‌گفت، پیش از قرائت فاتحه، اندکی سکوت می‌کرد. گفتم: ای فرستاده‌ی خدا! در مدت سکوت بین تکبیر و قرائت فاتحه، چه می‌گویی؟ فرمود: «چنين مي‌گويم: «اَللّٰهُمَّ بٰاعِدْ بَيْنِيْ وَ بَيْنَ خَطٰايٰايَ کَمٰا باعَدْتَ بَيْنَ الْمَشرِقِ وَ الْمَغْرِبِ. اَللّٰهُمَّ نَقِّنِيْ مِنْ خَطٰايٰايَ کَمٰا يُنَقّي الثوب الْاَبْيَضُ مِنَ الدَّنَسِ؛ اَللّهُمْ اغْسِلْنِيْ مِن خَطاياي بِالْمٰاءِ و الثَّلْ صلی الله علیه وسلم وَ الْبَرَدِ»؛ «بار خدایا! به اندازه‌ی فاصله‌ی بین مشرق و مغرب، مرا از گناهانم دور ساز. بار خدایا! آن‌چنان‌که لباس سفید از چرک و آلودگی شسته و پاکیزه می‌شود، مرا از گناهانم پاکیزه گردان. خداوندا! مرا از گناهانم بشوی با آبِ برف و باران و تگرگ». (بخاری و مسلم)]

۷- آب چشمه.

ماخذ: فقه احناف
در پرتو آیات قرآن و احادیث پیامبر صلی الله علیه وسلم ترجمه و شرح: نور الإیضاح/ تألیف:
علّامه حسن بن علی شُرنبُلالی رحمه الله