نویسنده:مفتی عبدالرحمن انوری/ویب سایت تعلیم الاسلام  

رمضان ماه صبروحصول تقوا ومنبع خیروبرکت تمام سال است مولانا مجدد الف ثانی شیخ احمد سرهندی رحمه الله درباره نقش تأثیرگذاری ماه مبارک رمضان درزندگی انسان مسلمان میفرماید:

این ماه (رمضان) جامع جمع خیرات وبرکات است هربرکتی وخیری که درتمام سال به هرکه میرسد ازهرراه که می آید قطره ای است ازدریای بی نهایت برکات این ماه عظیم القدر: جمعیت (خاطر) این ماه سبب جمعیت (خاطر) تمام سال است وتفرقه این ماه سبب تفرقه تمام سال است پس هرکه این ماه را به جمعیت (خاطر) گذراند واز خیرات وبرکات این ماه بهره مند شد تمام سال به جمعیت (خاطر) گذراند وبه خیربرکت مملو ومحتوی باشد. 

برکات که به ایام (روزهای) این ماه وابسته اند دیگراند وخیرات که به شبهای آن متعلق اند دیگراند.

سیرت رسول الله صلی الله علیه وسلم در استقبال ازماه مبارک رمضان:
ازسلمان فارسی رضی الله عنه روایت است که درآخرین روز ماه شعبان رسول اکرم صلی الله علیه سولم برای ما خطبه ایراد فرمودند ودرآن بیان داشتند ای مردم برای شما ماه باعظمت وپر برکتی سایه افکنده است که یکی ازشبهای آن (شب قدر) ازهزارماه بهتر است. 

الله تعالی روزه آن ماه رافرض کرده ودرشبهای آن قیام به بارگاه خود (نماز تراویح ) را عبادت نفلی مقرر نموده است

هرشخص دراین ماه عبادت نفلی انجام دهد وقصد اوحاصل کردن قرب ورضای الهی باشد به اندازه عبادت فرضی دیگرماها به اوثواب می رسد وبرابریک فرض دراین ماه به اندازه ثواب هفتاد فرض دردیگرماها ثواب می رسد.

این ماه ماه صبراست وپاداش صبربهشت است این ماه ماه همدردی ومواسات است، دراین ماه بررزق بندگان مؤمن افزوده میشود هرکس دراین ماه بنحوی روزه داری را به قصد حصول ثواب ورضای الهی افطاردهد گناهان اومورد مغفرت قرارگرفته وازآتش دوزخ آزاد می شود وبه اندازه ثواب آن روزه دار به اونیزثواب می رسد بدون اینکه ازثواب شخص روزه دارکاسته شود عرض شد یا رسول الله صلی الله علیه وسلم چه بسا کسانی ازما توانای افطاردادن را ندارد (پس آیا فقرا ومساکین ازاین ثواب بزرگ محروم می شود ) آن حضرت صلی الله علیه سولم فرمودند خداوند جل جلاله این ثواب را به آن کسی هم میدهد که اندکی شیریا جرعه آب به روزه داری جهت افطاربدهد.

رسول اکرم صلی الله علیه وسلم درادامه فرمودند هرکس روزه داری را طعام بدهد الله متعال ازحوض من (حوض کوثر) چنان اورا سیرآب خواهد کرد که پس از آن هرگزتشنگی را احساس نمی کند تا زمانیکه به بهشت وارد شود.

قسمت اول این ماه رحمت است .وقسمت میانی آن مغفرت است .وقسمت آخرآن آزادی از آتش دوزخ است.

هرکس دراین ماه درکارهای خدمت کار(کارگر) خود تخفیف بدهد الله جل جلاله اورا مغفرت می کند وازآتش دوزخ نجات می دهد.[رواه البیهقی فی شعب الایمان] 

این کارها را انجام دهیم تا اصلاح شویم:
‍‍۱- عزم واراده قوی.
۲-  تنظیم برنامه روزانه برای تلاوت قرآن وذکرواستغفار.
۳ - تراویح را درمسجدی بخوانیم که کل قرآن کریم باصوت زیباودل نشین درنمازتلاوت می شود.
۴ - ازمجالس دعوت تبلیغ وترجمه وتفسیرودروس دینی بیشتراستفاده کنیم. 
۵ - سعی کنیم دیگران را به عبادت وکارهای نیک تشویق کنیم. 
۶ - به مطالعه سیرت رسول الله صلی الله علیه وسلم وصحابه ودیگر صالحان همت بگماریم وهمچنین باصالحان واهل دل که مجالست باآنان به ایمان ما می افزاید همنشینی داشته باشیم. 

۷ - ازمجالس لهوولعب ومشاهده سریال هاوتماشای تلویزیونی وماهواره ای که جزوقت کشی وتضییع فرصتهای رمضان ثمره ای دیگربرای دنیاوآخرت ماندارد دوری کنیم واین وقت را به تلاوت قرآن کریم وتدبردرآن مشغول بداریم. 

۸ - درانفاق برمساکین وصدقه برنیازمندان وکمک به امور دینی مساجد ومدارس وامورخیریه دیگربسیارکو شا باشیم چون انفاق مال را افزون ومغفرت وفلاح ورستگاری را برای ما به دنبال دارد چنان که قرآن مجید می فرماید:

إِن تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ .

ترجمه : اگر به خدا قرض الحسنه اي بدهيد ، آن را برايتان چندين برابر مي سازد ، و شما را مي آمرزد . خداوند سپاسگزار و بردبار است (واو از بندگانش به وسيله دادن پاداشهاي عظيم تشكّر مي نمايد ، و  در پرتو بردباري خود ، در عقوبت بندگان تعجيل نمي فرمايد ، و بلكه گناهانشان را مي بخشايد ).

وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

ترجمه: كساني كه از بخل و حرص نفس خويش ، مصون داشته شوند ، آنان قطعاً رستگارند :انفاق وصدقه تمامی غمها واندوهای دنیا وآخرت را ازانسان دورمی کند. 

۹ - دوری ازگناهان وپرهیز ازآنها سرلوحه برنامهای ما درماه مبارک رمضان باشد.

نماز شب وثمرات آن:

برخلاف  انسانها که شب دروازه خانهای شان رابخاطرترس ازدزدان وقاتلان وغارت گران میبندد الله تعالی درطول شب بویژه یک سوم آخرشب ندای عام می دهد آیاکسی هست که ازمن بخواهد تابه اوعنایت کنم استغفارکننده است تا اورا بیامرزم توبه کننده است تاتوبه اش را بپذیرم هرشب الله تعالی این ندا رامی دهد آیاعجیب نسیت که اورا لبیک نگویم البته که رمضان بهترین فرست برای اجابت این ندای ربانی است. 

تهجد وشب زنده داری ومناجات باالله جل جلاله  لذت خاصی خودش را دارد وباعث درخشان شدن چهره درروزونورانیت سیما می گردداز امام حسن بصری رحمه الله پرسیده شد چرا متهجدان شب خوش چهره ترین مردمان است فرمود:چون درشب با حضرت رحمان خلوت ومناجات کرده اند وخداوند جل جلاله آنان رابانور خود مزین کرده است.

آداب وشرائط نماز تهجد:
۱- به نیت بیدارشدن برای تهجد بخوابید ثواب تهجد به شما می رسد.  
۲ - وضوء گرفتن ومسواک زدن بعد ازبیدارشدن. 
۳ - دروهله اول با دو رکعت ساده شروع بکند تا بی حوصله نشود بعد هرچه قدرمیخواهد طولانی بکند. 
۴ - دعاء کردن به هنگام بیدارشدن تا خداوندجل جلاله اورا نورانی بگرداند.
۵ - ترک گناه واین خیلی حیاتی است چون گناه انسان را ازقیام شب محروم می کند امام سفیان ثوری میفرماید: براثریک گناه پنج ماه ازقیام شب محروم شدم. پرسیدند چه گناهی بود .فرمود مردی را دیدم که گریه می کرد باخود گفتم این ریا کار است. 
۶ - قیلوله وخواب نیمروزی که به کمک آن انسان بهترمیتواند دردل شب بلنده شده وتهجد بخواند.

ثمرات نماز تهجد:

۱- مفتخرشدن به اتباع وپیروی ازرسول الله صلی الله علیه وسلم. 
۲ - تقرب الی الله.
۳ - مفتخرشدن به محبت الله. 
۴ - حصول اخلاص وللهیت. 
۵ - درردیف عباد رحمان قرارگرفتن. 
۶ - فراهم نمودن توشه راه آخرت ودفع وحشت قبر،سلامت وتندرستی. 
۷ - سعادت آخرت.

پیامبر صلی الله علیه وسلم در ماه رمضان چهار چیز را خیلی توصیه کرده است: 

۱- به کثرت لااله الا الله بخوانیم. 
۲- زیاد استغفارکنیم.
۳- بهشت را از الله تعالی بخواهید. 
۴- ازجهنم به خداوند جل جلاله پناه ببرید. 

نماز تراویح:

نماز تراویح سنت مؤکده علی الکفایه است که درمسجد محله باجماعت ادا می شود اما اگرکسی درخانه تنها بخواند ادا می شود ولی ازثواب جماعت محروم میگردد. 

اگردرکل محله نماز تراویح خوانده نشود همه اهل محله بسبب ترک این سنت گنهکارمیشود. دراین ماه دوعبادت جمع شده است روزه درروز قیام وتراویح درشب چنان که پیامبر صلی الله علیه وسلم میفرماید: ان الله تبارک وتعالی فرض صیام رمضان علیکم وسنت لکم قیامه فمن صام وقامه ایماناٌ واحتساباٌ خرج من ذنوبه کیوم ولدته امه.[سنن نسائی]
ترجمه: خداوندجل جلاله روزه رمضان را فرض کرده است ومن قیام ونمازخواندن درشبهای رمضان را سنت قرارداده اما هرکسی باعقیده ای راسخ وباانگیزه کسب ثواب روزهای رمضان را روزه بگیرد ودرشبهای آن به خواندن نمازقیام کند از گناهان چنان پاک می شود که روزتولدش ازمادراز گناه پاک بود. 

دراین جا ذکراین مطلب لازمی است که نماز تراویح یک سنت مستقل وخواندن کل قرآن درتراویح یک سنت مستقل دیگراست بعضی پس ازختم قرآن درتراویح درچند شب درشبهای باقی مانده رمضان نمازتراویح نمی خواند که این کاراشتباه است چون تراویح درتمام شبهای رمضان سنت است وختم کل قرآن یک باردرتراویح سنت مستقل است. 

اعتکاف:

اعتکاف یکی ازسنتهای پسندیده درماه مبارک رمضان اعتکاف است اعتکاف دهه اخیررمضان سنت مؤکده علی الکفایه است یعنی اگردریک محله یک نفراعتکاف درمسجد بنشیند ازگردن دیگران ساقط می شود واگرکس ننشیند همه گنهکار می شوند. 

فطریه :

حضرت ابن عباس رضی الله عنهما می فرماید:

 فَرَضَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- زَكَاةَ الْفِطْرِ طُهْرَةً لِلصَّائِمِ مِنَ اللَّغْوِ وَالرَّفَثِ وَطُعْمَةً لِلْمَسَاكِينِ [سنن ابوداود]

ترجمه:رسول خدا صلی الله علیه وسلم به منظورپاک شدن وجود روزه دارازآثارکارهای لغو وسخنان بیهوده وتأمین غذای مساکین ادا صدقه فطررا برروزه دار واجب قرارداده است.

احیای دهه آخر وشب قدر:

از حضرت عائشه روایت است: كان النبي صلى الله عليه وسلم إذا دخل العشر شد مئزره وأحيا ليله وأيقظ أهله. [صحیح البخاری] 
ترجمه: وقتی دهه (اخیر) رمضان وارد میشد پیامبرصلی الله علیه وسلم شبها نمی خوابید واهل خانه را نیز بیدار میکرد ودر عبادت سخت میکوشید.

وقیام شب قدر از عبادت هزار ماه بیشتر  است.

تلاوت قرآن الکریم :

پیامبر صلی الله علیه وسلم میفرماید:

 الصيام و القرآن يشفعان للعبد يقول الصيام : رب إني منعته الطعام و الشهوات بالنهار فشفعني فيه و يقول القرآن : منعته النوم بالليل فيشفعان. [مستدرک علی الصححین] 

ترجمه:روزه وقرآن هردوب رای انسان درروزقیامت شفاعت می کنند روزه میگوید.پروردگارا.من این شخص را در روز ازخوردن ونوشیدن وارضای شهوات بازداشتم امروزشفاعت من را درحق اوقبول فرما .وقرآن میگوید .من اورا ازخواب واستراحت درشب بازداشتم :امروز شفاعت من را درحق اوقبول بفرما چنانکه سفارش روزه وقرآن درحق آن شخص قبول میشود. 

عدم تکلف در افطار:

عن انس رضی الله عنه  كان النبي صلى الله عليه و سلم يفطر قبل أن يصلي على رطبات فإن لم تكن رطبات فتميرات فإن لم تكن تميرات حسا حسوات من ماء (ترمذي و ابوداود)

ترجمه:به روایت انس رضی الله عنه حضرت رسول صلی الله علیه وسلم پیش از خواندن نماز مغرب باچند عدد رطب (خرمای تازه) وازنبود آن باچند عدد خرمای خشک ودرنبود آن باچند جرعه آب افطار میکرد.

کلمات پس از افطار:

اللهم لک صمت وعلی رزقک افطرت.

دعای شب قدر:

اللَّهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّي.

فلسفه روزه:

الصیام جنة وحصن حصین من النار.[مسند احمد]

پیامبرصلی الله علیه وسلم  فرمودند:روزه سپرود ژمحکی درمقابل عذاب جهنم است.

روزه همانطوریکه معالج ودرمانگر امراض باطنی است همین طورسبب علاج امراض ظاهری وجسمی نیز می شود. 
صوموا تصحوا.روزه بگیرید تا تندرست وسالم شوید روزه نفس را فروتن عقل ودرک را تصفیه وانسان را به صفات پسندیده ملائکه مزین می کند وانسان را به همدردی با گرسنگان وفقیران ویتیمان وبینوایان وا می دارد .