میلاد لمانځل د شریعت له نظره

 
حضرت امام مالک رحمه الله فرمايي: ما لم یکن یومئذ دینا لا یکون الیوم دینا. (الاعتصام/جواهرالفقه)

 
لومړۍ خو خپله علامه سیوطي رحمه الله په دې اعتراف کوي چي په دې اړه شرعي نص نسته: لیس فیه نص. (حسن المقصد في عمل المولد)

 
علامه ابن تیمیه رحمه الله لیکي (چي علامه سیوطي صاحب او ملا علي قاري صاحب یې دفاع او ستاینه کړې ده): 

 
د حنفي مذهب علماء ځکه په اخر کي ذکر کوو چي الحمدلله زموږ د افغانستان مسلمانان د حنفي مذهب پیروان دي او دا لیکنه به د دوی په اقوالو او فتواوو پای ته رسیږي:

 
علامه ملا علي قاري رحمه الله دا قول رانقلوي:

 
د دیوبند علماء کرامو د خپلي عقیدې په مشهور کتاب (المهند) کي د حرمینو (مکې معظمې او مدینې منورې) علماوو ته په جوابیه خط کي داسي ولیکل: 

 

 

 

 

 

 

 

په قرانکریم کي د میلاد تردید

 
حضور صلی الله علیه وسلم ارشاد فرمايي چي: مَنْ أَحْدَثَ فِى أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ مِنْهُ فَهُوَ رَدٌّ. (رواه مسلم)

 
د اجماع څخه هم ثابته ده، تقریر ددې دا دی چي دا اصولي قاعده ده چي د ټول امت لخوا د یو عمل پر پريښولو متفق کیدل نو دا ددې عمل پر عدم جواز باندي اجماع ده. فقهاوو ددغه قاعدې څخه استدلال کړی دی چي صحابه وو رضی الله عنهم هم د نبي کریم صلی الله علیه وسلم د کوم فعل پر همیش پریښولو باندي استدلال کوی. مثلاً فرمایل یې چي حضور صلی الله علیه وسلم د اختر لمونځ ادا کاوه مګر اذان او تکبیر پکښي نه وو، همدارنګه کوم شی چي ټوله امت ترک کړی وي هغه پریښول واجب دي، پر همدې اساس فقهاء کرامو د اختر لمونځونه بېله اذان او تکبیره بللي دي. نو که دغه قاعده مُسلمه نه وای نو د نن څخه په اخترو کي د اذان او تکبیر اضافه کول په کار دي او که دا قاعده محکمه ده نو ددغه قاعدې څخه په نورو ځایونو کي هم کار واخله.

 
پر دې یوه شبه کیدلای سي، چي ټول امت خو د میلاد النبي لمانځل نه دي ترک کړي، په دې وجه چي اخر موږ خو هم امتیان یو او موږ دا (میلاد) کوو نو بیا اجماع د کومه سوه؟ جواب دا دی چي د اصول الفقهي قاعده محکمه ده چي د اخرینو اختلاف د مقدمینو اتفاق نه سي پورته کولای...! غرض دا چي دا قاعده مسلمه ده چي د امت لخوا د یو عمل ترک کول ددې د عدم جواز دلیل دی، نو د الله په فضل سره د امت په اجماع سره هم ثابته سوه چي دا لمانځنه بدعت او اختراع سوی امر دی واجب الترک دی.

 
پاته سو قیاس، نو د قیاس دوه ډوله دي: 

 وعن عبدالله بن مسعود قال : لا يجعل أحدكم للشيطان شيئا من صلاته يرى أن حقا عليه أن لا ينصرف إلا عن يمينه لقد رأيت رسول الله صلى الله عليه وسلم كثيرا ينصرف عن يساره. متفق علیه (مشکوة) 

 
د حنفي مذهب مشهور محقق عالم او ناقد، د مشهور کتاب (اعلاء السنن) مؤلف علامه ظفر احمد تهانوي رحمه الله لیکي:

 
د نبي کریم صلی الله علیه وسلم مبارک یادونه، که هغه د ولادت ذکر وي او که د عبادتو، معاملاتو، جهاد، د شپې او ورځي د حالاتو ذکر وي نو بیله شبهې د ثواب باعث دی، د خیر او برکت موجب دی مګر د میلاد مجلس پر مروجه طریقه بې اصل دی، د شریعت خلاف دی او بدعت دی. پر ډيرو قبایحو او منکراتو مشتمل دی. ابن امیر حاج رح پر مدخل کي ددې مفاسد بیان شمیرلي دي. (فتاوی محمودیه: ج۳، ص۱۶۵ باب البدعات والرسوم)

 
پوښتنه: د میلاد شریف محفل، قیام، عود لګول، فرش او چوکۍ ایښول، په ټاکلي تاریخ غونډه جوړول او داسي نور په اوسني مروجه طریقه چي په اوس وخت کي کیږي ایا په دې طریقه سره د میلاد محفل جایز دی که یا؟

 
د شلمي پیړۍ مشهور او مقبول محدث او د احنافو افتخار امام انور شاه کشمیري رحمة الله علیه د ترمذي شریف په شرحه کي لیکي: 

 
د معاصر وخت نړیوال او منل سوی محقق حنفي عالم، علامه مفتي محمد تقي عثماني حفظه الله  لیکي:

 
د رسول الله صلی الله علیه وسلم د سیرت ذکر د ثواب کار دی لیکن په دغو طریقو او قیوداتو سره کول بدعت دی.(لکه: محفلونه جوړول، تر ضرورت زیات څراغونه روښانه کول...) لعدم ثبوته فی خیرالقرون بوجه ولاشتماله علی التزام ما لا یلمز وعلی الرعایة فوق الرعایة الشریعة. قال الملا علی قاري: من اصر علی امر مندوب وجعله عزما ولم یعمل بالرخصة فقد اصاب منه الشیطان من الاضلال. (مرقاة شرح مشکاة).

 د نبي کریم صلی الله علیه وسلم په سیرت او حالاتو مسلمانان خبرول د اسلام اهم ترینه فریضه ده او د ټولو اسلامي تعلیماتو خلاصه ده....نو که یو امتي دده مبارک په ولادت خوشحالي وکړي او د خپل وسع مطابق دده مبارک په محبت کي خرڅ وکړي نو ولي به اعلی مراتب حاصل نه کړي. نو که د ولادت مبارک یا معجزو یا غزواتو وغیره ذکر د وعظ او درس په شکل بېله رواجي پابندیو وکړي نو د زرګونو برکتو باعث ګرځي مګر په اوس زمانه کي د میلاد په محفل کي لاندي وجوهاتو د عدم جواز (نه جواز) سبب ګرځيدلي دي:

 د دیوبند د صدر مدرس مولانا سید حسین احمد مدني رحمة الله علیه یوه فتوی:

 همدارنګه کفایت المفتي د مولانا کفایت الله مفتي رحمه الله هم پر میلاد لمانځلو رد کړی دی: ج۱، ص ۱۴۷ 

مشهور ولي الله امام رباني مجدد الف ثاني رحمه الله په دې اړه د خپل مرشد خواجه باقي بالله رحمه الله په اړه فرمایي:

 

 
مشهور او مستند حنفي عالم او د طریقت مشهور شیخ حکیم الامت مولانا اشرف علي تهانوي رحمه الله په خپلو مختلفو کتابونو کي د مروجه میلاد لمانځني تردید په قران، حدیث، اجماع او قیاس سره کړی او د میلاد د قایلینو د دلایلو جوابونه یې په لاندي ډول ورکړي دي:

 

 
اول ایت دا دی: دوی وايي چي ددغه ایت څخه د د فرحت (خوشحالۍ) امر ثابت دی او لمانځنه هم د فرحت اظهار دی نو ځکه جایز دی. ښکاره خبره ده چي ددې ایت څخه فقط د فرحت حکم راوځي خو خبره په خاص هیئت کي ده نو ځکه دا ایت ددې موضوع سره تړاو نلري. که په دې کلیه کي دا داخلول صحیح سي نو فقهاوو چي د فقهي په کتابونو کي د کومو بدعاتو رد کړی دی هم هغه په یوه نه یوه کلیه کي داخلیدلای سي، کیدلای سي هغه هم جایز سي حال دا چي د فقهي کتابونه چي د فریقینو په نزد مسلم دي د هغو تردید په صراحت سره سوی دی. اهل زیغو ته همېشه دا دهوکه وي یا تجاهل وي چي زموږ او د اهل حق ترمنځ د قضیې موضوع یوه ده، نو پر همدې بناء پر اهل حق اعتراض کوي... موږ چي کومه خبره ناجایزه بولو هغه خاص هیئت دی او هغه فرحت چي د ایت څخه ثابتیږي (فلیفرحوا) هغه مطلق فرحت دی نو دوی داسي فکر کوي چي دا خلګ فرحت منع کوي حال دا چي دا خبره صحیح نه ده بلکي که غور وسي موږ پر دې فرحت زیات عمل کوو ځکه موجدین خو په ټول کال کي صرف یو ځل (په میلاد) خوشحاله کیږي او په منځ کي د هغوی خوشحالي قطع کیږي او موږ هر وخت په خوشحاله یو... وهذا هو الفرح المامور کما مر في تفسیر الایة نو ځکه څوک چي دغه خوشحالي (فرحت) قطع کړي هغه د ایت پرېښوونکی دی موږ خو يې هیڅکله نه قطع کوو نو موږ د الله په فضل سره پر وخت پر دغه ایت عمل کوو او د بدعاتو د منع پر دلایلو هم عمل کوو، اهل بدعت والا ته دواړه نصیب نه دي. 

 
د موجدینو دوهم استدلال ددغه حدیث څخه کیدایسي چي کله ابولهب ته د نبي کریم صلی الله علیه وسلم د ولادت خبر ورسیدی نو په خوشحالۍ سره یې یوه مینځه ازاده کړه په دې سره دده په عذاب کي تخفیف راغلی نو معلومه سوه چي په ولادت سره خوشحالي کول جایز او د برکت موجب ده. ددې جواب ظاهر دی چي د نفسِ فرحت څخه خو موږ منکر نه یو بلکي پر دې هر وخت عمل کوونکي یو، خبره خو په دغه هیئت کذائیه کي ده.

 
حضرت تهانوي رحمه الله د ډيرو شبهاتو جوابونه ورکړي دي چي دلته يې زه لنډ رانقلوم ځکه اوس مي لا لیکنه ډيره اوږده کړل. 

کوم غیر ضروري عمل پخپله عقیده کي ضروري او مؤکد ګڼل یا په عمل کي د هغه پابندي په ټینګار سره داسي کول لکه د فرایضو او واجباتو په شان یا د هغه زیات اهتمام کوي، پريښول يې بد بولي او ددې کار پریښونکی ملامت او بد بولي، دا دواړه کاره ممنوع دي ځکه چي په دې کي شرعي حکم ماتیږي. تقیید، تعیین، تخصیص، التزام، تحدید او داسي نور ددغه قاعدې عنوانات او تغیرات دي. الله تعالی فرمايي: وَمَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ. (الایة)

 یو مباح کار بلکي مستحب کار لا هم یو وخت د غیر مشروع عمل د یو ځای کیدو په وجه غیر مشروع او ممنوع ګرځي. لکه دعوت ته تلل مستحب بلکي سنت کار دی خو که هلته د شریعت خلاف کار کیږي نو بیا هلته تلل ممنوع دي.

 

 په کوم کار کي چي عارضي کراهیت وي د زمان او مکان د اختلاف او د تجربې او مشاهدې د اختلاف په وجه د مفتیانو لخوا څخه مختلف حکم ورکول کیدلای سي. یعني دا ممکنه ده چي داسي کار په یوه زمانه کي جایز کړل سي ځکه چي هغه وخت په هغه کي د کراهیت وجوهات نه وه خو په بله زمانه کي کیدلای سي هغه ناجایز کړل سي ځکه چي دا وخت په هغه کي د کراهیت اسباب پیدا سوي وي یا په یوه ځای کي اجازت ورکول سي په بل ملک کي منع کړل سي. لکه د ښځو د جماعت مسئله چي نبي کریم علیه السلام جواز ورکړی وو ځکه د فتنې احتمال نه وو خو صحابه کرامو رضی الله عنهم د حالت د بدلون په وجه منع کړی.

که په کوم غیر شرعي کار یو څه ګټه او مصلحتونه وي چي شرعاً د هغه حاصلول ضروري نه وي یا د هغه د حاصلولو نوري طریقې هم وي او ددغو ګټو د حاصلولو په نیت هغه (غیرشرعي) کار ترسره سي یا... عوام خلګ د هغه څخه منع نه سي نو دا هم ناجایز کار دی. په ښه نیت سره خو مباح کار عبادت ګرځي خو ګناه نه مباح کیږي که څه هم په هغه کي په زرګونو مصلحتونه او منافع وي. نه د هغه کول جایز دي، نه پر هغه سکوت کول جایز دي، او دا قاعده ډيره بدیهي ده. لکه مثلاً که یو شخص په دې نیت غصب او ظلم کوي چي دا مال جمع کوم او د محتاجو او مسکینانو مرسته کوم نو هیڅکله غصب او ظلم جایز نه سي کیدلای.

 
بعضي خلګ وايي چي لوی لوی علماوو لکه سیوطي، ابن حجر او ملا علي قاري رحمة الله علیهم او داسي نورو دا ثابت کړی دی. جواب دا دی چي اول خو هغه وخت هم بعضي علماوو د هغوی سره اختلاف کړی وو، پرته له دې چي د هغوی په زمانه کي یاد مفاسد پیدا سوي نه وه هغه وخت يې اثبات کړی وو، اوس مفاسد پیدا سوي دي، هغوی حضرات که په اوس زمانه کي وای او دغه مفاسد یې لیدلي وای نو خپله به یې منع کړي وای نو ځکه اوس ددې نفي کیږي لکه په څلرمه قاعده کي چي ولیکل سوه.

 
که عوامو خلګو ته دانه معلومېدل چي دا عمل سنت دی که بدعت (د فریقینو دلایل نه ور معلومید) نو د هغوی لپاره د عمل صحیح لار صرف دا ده چي هغوی دي دا ډول مشکوک کار ته نه نژدې کیږي. د علماوو په اتفاق د هغه عمل څخه ځان ساتل د هغوی لپاره د عمل صحیح لار ده. (علامه سرفراز خان صفدر رحمه الله / راه سنت د میلاد بحث)

 

تبصره

يو نوم خامخا وليکئ.دغه نوم تر ٤٠ تورو زيات دى.
برېښناليک خامخا وليکئ.دغه برېښناليک تر ٤٠ تورو زيات دى.دغه برېښناليک باوري نه دى!.
متن خامخا وليکئ.متن تر وروستي بريده رسېدلى دئ.
	که نه لوستل کېږي دلته کليک وکړئ.