لیکنه: حبیب الله قلم مل/ تعلیم الاسلام ویب پاڼه

یو شعر څو خبري

 (څورلسمه برخه) 

محبوب شاه حیران 

محبوب شاه حیران د افغاني کلتور او ادب په طبعه پوهه او زیرک ځوان شاعر دی، د ښو اخلاقو تر څنګ د نطاقۍ او ویاندویۍ په چارو بلد او د ښه سلیقې خاوند دی د شعر په رموزاتو او باریکیو هم خورا پوهیږي، ښه شعر هم لیکي،  له لنډي پېژندني تر وروسته دده یو شعر تحلیل کوو. 

نوم: محبوب شاه حيران

ولد: محمد رحيم 

ولدیت:  محمد کريم

اوسنۍ استوګنځاى: د پنځلسمى حوزې آړوند د جمال بابا مينه

د اوسيد اصلي آستوګنځاى دريمه ناحيه د خوګياڼو کوڅه

عمر: ۲۲ کاله

زده کړي: د دولسم فارغ بیا یې د پوهنتون د ژورناليزم  پوهنځۍ دوه سميټره ویلي او د مشکلاتو په خاطر درسي حلقه ورڅخه پاته سوې ده

مصروفیت: دوکان داري 

مدیني حالت: متاحل 

اولادونه: نه لري 

د شاعرۍ پیل: له ۲۰۱۶ د ۷ میاشتي را په دې خوا کړی دئ

چاپ اثار: نه لري

ناچاپ اثار:   یوه ټولګه د چاپ لار څاري

شعر 

ځان دي ومرګ ته وسپارۍ او درد زغمې که څنګه؟
دميني لاره ده آوږې راسره وړې که څنګه؟

په پورته بیت کي نهایت ډيري خبري سته لکه مرګ ته ځان سپارل، درد زغمل، د میني لار، اوږه وړل، ځان مرګ ته سپارل په دوو معناوو راتلای سي یو د ناهیلۍ په معنی دی او بل ځان سخت کار ته ور کول دي، دلته د شاعر په زړه کي و سخت کار ته ځان سپارل دي ځکه وروسته د پوښتني په دود وایی ددې سختیو په وړاندي د زغم قوه لرې او که یا، په بل نیم بیتي کي د میني د لاري خبره کوي چي دا د شاعر کمال دی چي تل ټولني ته د میني په ژبه خبري کوي او دا هم ورته وایي چي لار د میني ده نو د میني لار یوڅه زحمت کول غواړي، ځکه د یو چا خوشحاله ساتل کلونه کلونه وخت غواړي خو خوابدی کیدل یې په دقیقه کي کیږي. دلته شاعر د یو اصطلاح په دود خبره کوي چي هغه اوږه وړل دي محلي اصطلاوي په شعر کي او د خپل کلتور ساتل لوی کمال دی لکه دلته چي کار سوې ده، شاعر نه وایي چي په دې کار کي کومک را سره کوې بلکي وایی چي اوږه را سره وړې چي بیا بل کمال دی. ځکه دلته خپله محلي اصطلاح کار سوې ده او خپل اصطلاحات په شعر او لیکنه کي ساتل اړین کار دئ.

نه نه د تلو د وخت آغزن يادونه څه په کوې؟
هغه وروستۍ مخه ښه، اخ ژوند نړوې که څنګه؟

شاعر دلته یو شاعرانه ترکیب جوړ کړی دی، اغزي چي سړی لاس ور وړي خوږوي یې نو شاعر دلته حسامیزي کړې ده، حسامیزي دی ته وایی چي د یوه حس وظیفه بل حس ته وسپارل سي لکه په پورته بیت کي چي د لامیسې حس وظیفه چي باصرې ته سپارل سوې ده یعني د اغزي ته چي سړی لاس ور وړي خوږیږي مګر دلته چي کله شاعر یو حالت ویني زړه یې خوږیږي او انځور ګري یې هم پکښي کړې ده د یو چا د تګ حالت له هغه وخت سره مقایسه کول چي په هغه کي د یو چا ژوند ختمیږي او دلته حیران صاحب یو بل تر کیب جوړ کړی دی چي هغه د ژوند نړول دي ژوند خو نړیږي نه بلکي ختمیږي خو دلته شاعر مستقیمه خبره نه کوی بلکي استعاره کوي یو حالت را پوروي د بل حالت لپاره او لوستکی په شاعرانه ژبه پوهه کوي او په عینی حال کي د هغه حالت درد انځوروي چي د یو چا د مخه ښې په وخت کي پېښیږي. 

څه له د  چا د هيلو څاڅکۍ پر لفظوآوروې
دهر سړي د ژوند تعبير آنځوروې که څنګه؟

 
حیران صاحب خپل ټول شعر له نوو ترکیبونو استعارو او تشبهاتو څخه مالامال کړی دی لکه په پورته بیت کي د هیلو څاڅکي یو تر کیبي حالت دی د باران د څاڅکو حالت یې د هیلو په څاڅکو کي لوستونکي ته ښکاره کړی دی چي دا بیا یو استعاروي حالت دی. استعاره په لغت کي د یو شي په پور اخیستلو ته وایی او په ادبي اصطلاحي د یوه لغت معنی د بل لغت لپاره په داسی شکل کارونه ده چي وجه تشبه یې سره سمه وې نه داچي بد خوندي را مابین ته کړي. دلته هم شاعر د یو حالت د انځور لپاره د هیلو د څاڅکو خبره کوي او په دې سره د ژوند تعبیر خلګو ته ښیی هر څه په هیله او  اومید کیږي لکه د باران په څاڅکو چي مځکه اوبیږي داسي ژوند په امیدونو کیږي دلته شاعر خپل مسولیت اداء کړی دی چي هغه ټولنه د ښېرازۍ خواته بیول دي. 

د ظالم لور په دې پوښتنه کي د زړه درزاوه

وريځ دآسمان په زړه کي ګرځي راڅه ځې که څنګه؟

په پورته بیت کي د خاوند او میرمني تر مینځ د نهایت میني او د مسافرۍ او باران د اوریدو خبره کوي او په هغه سره مسافر ته د مشکلاتو سره د مخامخ کیدو خبره یاده سوې ده لکه په لاندي لنډۍ

 
مسافري خواره خواري ده 
باران به اوري څوک به ځاي نه ور کوينه 

په پورته بیت کي هم دې لنډۍ ته ورته د یو مسافر د تګ حالت پر یو چا سخت تمامیږي ښځي د نارینوو په پرتله نرم زړي دي او دایې نه پېرزو کیږي چي خاوند، ورور اولاد یې په لیري مسافرۍ ولاړ سي او که د مجبورۍ په خاطر ولاړی سي چي تر څو بیرته راځي د زړه ویني خوري. که ریښتیا ووایم دا د مشکلاتو لاره چي مسافري ده افغانان ډېر ورسره لاس او ګریوان دي کله د اروپا په سمندرو کي غرق سوی وي او کله بیا د اسیایی هیوادو په زندانو کي د ژوند تریخې ورځي او شپې تېروي. 

ولي د زړه د پرهرنو پر ژوند مالګه شندې
هغه نيمګړي اميدونه مي ګنډې که څنګه؟

پورته بیت بیا له تشبیهاتو، استعارو، ترکیبونو او شاعرانه کیفیاتو څخه ډک دی، په پورته بیت کي چي نوې خبره سوې ده هغه د ژوند پر پرهرونو مالګه شندل دی، موږ په روزمره خبرو کي وایو ولي مي پر زخمونو مالک اچوې؟ که څه دا هم یو ترکیب دی خو ډېر استعمال سوی او شوړېدلی دی خو حیران صاحب دا غه خبره په بیل انداز کوي پرهر ته ژوندی موجود وایی او بیا پر هغه د مالګي اچول یادوي چي ورڅخه مراد یې د یوه انسان په وړاندي د مشکلاتو جوړیدل دي، په لاندي نیم بیتي کي بیا نوې خبره د امید ګنډل دي چي دا هم نوی ترکیبي حالت دی، موږ یو چاته ویلای سو چي امیدونه راپوره کوې؟ امیدونه مي سرته رسیږي خو محبوب شاه حیران دغه خبره په نوي انداز کوي او وایي چي امیدونه مي ګنډې یعني امیدونه مي را پوره کوې،  طبعي خبره ده کله چي یوه جامه یو خیاط وګنډي نو ګواکي جوړه یې کړه نو نوموړی هم د امید د جوړېدو خبره په نوي شاعرانه انداز کي کوي، د امید جوړېدل نه یادوی بلکي امید ګنډل یادوي. 
         
د سترګو رپ کي به يې وويل حيرانه ياره
زما خو خوښ يې ته مي هم زړه کي ساتې که څنګه؟

په پورته بیت کي هم د کورني نظام د سمون، د خاوند او میر مني د یو ګډ ژوند د ښه انځور لپاره شاعرانه خبره کوي دا خو په ژوند کي ناممکنه ده چي یو څوک دي یو چاته د سترګو په رپ کي د میني خبره بار بار وکړي خو حیران دا ثابته وي چي کله د چا کورني ژوند سم وي د سترګو رپ رپ به یې په مزه کي وي، ریښتیا هم ښځه د ګډ ژوند کولو لپاره د خاوند په وړاندي یا د جنت په څېر خوښۍ لرونکې ده او یا د دوږخ په څېر عذاب راوړونکې ده. د چا چي کورنۍ ژوند سم وي هغه هیڅکله د بل په وړاندي د بد نظر سوچ لاهم نه سي کولای او خپل د خوښۍ ژوند د یو متحد انسان په حیث دوام ورکوي.

د حیران د روان قلم هڅانده فکر او ښې آیندې غوښتونکي یم 

www.taleemulislam.net